์ด์น์ค
(Seungjoon Lee)
1
๊ฐ์์ฃผ
(Suk-Ju Kang)
2โ
-
(Dept. of Electronic Engineering, Sogang University, Korea)
-
(Dept. of Electronic Engineering, Sogang University, Korea)
Copyright ยฉ The Korean Institute of Electrical Engineers(KIEE)
Key words
Head mounted display, Omnidirectional camera
1. ์๋ก
ํ๊ตญ์ ์ง์ ํ์ ์ผ๋ก ์ ๋ ฅ๊ณํต์ด ๊ณ ๋ฆฝ๋์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ๋ ฅ ์์ถ์
์ด ์ด๋ ต๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ ์ฅ๊ฑฐ๋ฆฌ ์ ๋ ฅ ์์ก์ด ํ์์ ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ๊ตญ์ ๊ฑฐ๋ฏธ์ค์ฒ๋ผ ์ฐ๊ฒฐํ๋
๋ค์ค ๋ง ํ์์ ์ก๋ฐฐ์ ๊ณํต์ด ๊ตฌ์ถ๋์ด ์๋ค(1). ๊ธฐ์กด ์ก์ ๋ง์ ์์ค ๊ฐ์์ ์ค๋น ์ด์ฉ ํจ์จ์ ์ฆ์งํ๊ณ ์๋๊ถ ์ก์ ์ฉ๋ ์ฆ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ๋ ฅ๊ณํต ์ ๋ขฐ๋ ํฅ์์ ์ํ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค(2). ๊ทธ ์๋ก ๊ณ ์ฅ ์๋ฐฉ์ ์ํ์ฌ ๋์ฌ์ง ์งํ ๋คํ์ ์ ๋ ฅ๊ตฌ๋ด ์ผ์ด๋ธ ๊ฐ์ ์์คํ
์ด ์ค์น ๋ฐ ์ด์๋๊ณ ์๋ค.
๋ถํ ์ค์๋๊ฐ ์ ์ 154kV ์ดํ์ ์ฅ ์ธํ ์ ์ธ ๋ณ์ ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ค๋น ๋ณด๊ฐ์ ํตํด ๋ฌด์ธ ์๋ํ๋ฅผ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ถ์ง ์ค์ ์๋ค(3). ์ต๊ทผ ๋ณ์ ์๋ ๊ทธ ์๊ฐ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํด๋น ๋ฐฉํธ ์ฒด๊ณ์ ๋ํ ํจ์จ์ ์ธ ๊ด๋ฆฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋ํ ๋ฌด์ธ ๋ณ์ ์ ํ์ฌ๋ก ์ธํ ์ ์ ์ด
์ง์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ์ฌ ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ ๋ํ ์ค์์ฑ์ด ๋๋ค(4). ํ์ฌ ๋ฌด์ธ๋ณ์ ์์ ๋ฐฉํธ๋์ฑ
์ ์ ๋ ฅ ์ค๋น ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ๋ณด์ ์ํ๋ฅผ ํ์๊ฐ์์์คํ
๋๋ ๋ฌด์ธ๊ฒฝ๋น ์ฉ์ญ์
์ฒด๋ฅผ ์ ์ ํ์ฌ ๋ฌด์ธ๋ณ์ ์ ๊ฒฝ๋น๋ฅผ ํ๊ณ ์๋ค. ํต์ฉ๋๋
ํ์๊ฐ์ ์์คํ
์ ๋จ์ํ ๊ณ ์ ๋ ์์น์์ ์ ํ๋ ๋ฒ์๋ง์ ๊ด์ธกํ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ ์ง์ญ์ ๋ํ ๊ฐ์๋ฅผ ์ํด์๋ ๊ทธ ์๊ฐ ๋ง์ด ํ์ํ๊ณ , ๋ชจ๋ ๋ณ์ ์์
๋ฌด์ธ๊ฒฝ๋น ์ฉ์ญ์
์ฒด๋ฅผ ๊ณ ์ฉํ๋ ๊ฒ์ ๋นํจ์จ์ (5)์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ข ๋ ํจ์จ์ ์ธ ๋ฐฉํธ๋์ฑ
์ ํ์ํ๋ค. ๋ฌด์ธ ๋ณ์ ์์ ๋ณด๋ค ์ ๊ทน์ ์ธ ๋ฐฉํธ๋ฅผ ์ํด ๋ชจ๋ ๋ณ์ ์๋ฅผ ์ฅ ๋ดํ ํ๋ ๊ฒ์ ๋ง๋ํ ํฌ์๋น์ฉ(6)์ด ์๋ชจ๋๋ฉฐ ์ธ๋ ฅ์ ๋์ํ ๋ฐฉํธ ๋์ฑ
์ญ์ ๋ง์ ๋น์ฉ์ด ํ์ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ๋ ดํ ๋น์ฉ์ผ๋ก ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ์ ๋ฐฉ์ ๊ฐ์ ์ ์ด๋ฅผ ์ํํ๋ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ํตํ์ฌ
๋ฌด์ธํ๋ ๋์งํธ ๋ณ์ ์๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋ ์์คํ
์ด ํ์ํ๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ ์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ ๊ธฐ๋ฐ ์์ ๋ ๋๋ง ๋๊ธฐํ ์์คํ
์ ์ ์ํ์ฌ ๊ธฐ์กด ๊ฐ์ ์ฒด๊ณ์ ํ๊ณ์ ๊ณผ ๋น์ฉ ๋ฌธ์ ๋ฅผ
ํด๊ฒฐํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์์ ์ดฌ์์ ์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ฉฐ ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ํด๋ผ์ด์ธํธ ์ปดํจํฐ์ Universal Serial Bus(USB) ์๋ฆฌ์ผ ํต์ ์ผ๋ก
์ฐ๊ฒฐํ๋ค. ๊ทธ ํ, Wireless Fidelity(Wi-Fi) ๋คํธ์ํฌ ๊ธฐ๋ฐ์ ํต์ (7)์ ํตํ์ฌ ํด๋ผ์ด์ธํธ ์ปดํจํฐ์์ ์๋ฒ ์ปดํจํฐ๋ก ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ก์์ ํ๋ค. ์๋ฒ ์ปดํจํฐ์์๋ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ก ์์์ ๋ ๋๋งํ์ฌ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์์์
์ค์๊ฐ์ผ๋ก ๊ด์ธกํ ์ ์๋๋ก ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ํ ์ฌ์ฉ์์ ์์ง์ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ค์ ๊ด์ฐฐํ๊ณ ์๋ ๋ถ๋ถ์ ์์์ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ์ถ๋ ฅ์ํจ๋ค.
2. ์ ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ
์ ์ํ๋ ์์คํ
์ ์ ์ฒด ๊ตฌ์ฑ์ ๊ทธ๋ฆผ 1๊ณผ ๊ฐ๋ค. ํด๋ผ์ด์ธํธ์์ ์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ก ์ดฌ์ํ ์์์ ์ทจ๋ํ ํ, ์๋ฒ๋ก ์ ์กํ์ฌ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋งํ๋ค. ์๋ฒ์์๋ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์
IMU ์ผ์๋ก๋ถํฐ ์์ธ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ป์ด ์์์ ์ถ๋ ฅํ ๋ถ๋ถ์ ๊ฒฐ์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ํ ์ฑํฌ ์ ํธ๋ฅผ ํด๋ผ์ด์ธํธ๋ก ์ ์กํ์ฌ ๋๊ธฐํ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ๋ด์ฉ์
๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 1. ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ ์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ ๊ธฐ๋ฐ ์์ ๋ ๋๋ง ๋๊ธฐํ ์์คํ
์ ์ฒด ๊ฐ๋
๋
Fig. 1. Concept of the omnidirectional camera-based image rendering synchronization
system using head mounted display
2.1 ์ดฌ์ ์์์ ์ค์๊ฐ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด ๋ ๋๋ง
์ดฌ์ ์์์ ์ค์๊ฐ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด ๋ ๋๋ง ๋์์ ์์ ์ทจ๋ ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ฒ๋ฆฌ, TCP/IP ํต์ ๊ธฐ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํค๋๋ง์ดํฐ๋
๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ ์์ ๋ ๋๋ง์ ์ธ ๊ฐ์ง ๋จ๊ณ๋ก ๋๋ ์ ์๋ค.
2.1.1 ์์ ์ทจ๋ ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ฒ๋ฆฌ
์์ ์ทจ๋์ ์ํด ์ฌ์ฉํ ์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ RICOH ์ฌ์ Theta S ๋ชจ๋ธ์ด๋ค. Theta S ๋ชจ๋ธ์ ๊ทธ๋ฆผ 2์ ๊ฐ์ด ์๋ก ๋ฐ๋ ๋ฐฉํฅ์ ํฅํ๊ณ ์๋ ๋ ๊ฐ์ ์ด์ ๋ ์ฆ๋ก ์ดฌ์์ ํ๋ค. ์ผ๋ฐ ์นด๋ฉ๋ผ๋ก ์ ๋ฐฉ์ ์์์ ์ทจ๋ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ฐฉํฅ์ ๋ฐ๊พธ์ด ๊ฐ๋ฉด์ ์ฌ๋ฐฉ์
์ดฌ์ํด์ผ ํ์ง๋ง, Theta S ๋ชจ๋ธ์ ํ๊ฐ์ด 180๋๋ฅผ ๋๋ ๋ ๊ฐ์ ์ด์ ๋ ์ฆ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํ ๋ฒ์ ์ดฌ์์ผ๋ก ์ ๋ฐฉ์ ์์์ ์ทจ๋ํ ์ ์๋ค. ์ดฌ์๋
๋ ์ด์ ์์์ ์นด๋ฉ๋ผ ๋ด๋ถ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ํด 2์ฐจ์ ๊ตฌ๋ฉด ์ด๋ฏธ์ง๋ก stitching ๋๋ค[8]. USB ์๋ฆฌ์ผ ํต์ ์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ปดํจํฐ์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ์ง์ ์ฐ๊ฒฐํ์๋ค. ์ดฌ์ ์ค์ธ ์์์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ์ปดํจํฐ์์ ํ์ธํ ์ ์๊ณ ์ด ์์์ 1920 ร
960์ ํด์๋์ 15 Frame per second(FPS)์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ค. ์์์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ ๊ฐ๋ฅํ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก ์ก์์ ํ๊ณ ํค๋๋ง์ดํฐ๋
๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋งํจ์ผ๋ก์จ ๋ณต์ ์์์ด ์๋ณธ ์์์ ํด์๋์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ์ ํ์ ํ ์์น๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ฒ ํ๋ ๊ฒ์ ์ฑ๋ฅ ๋ฉด์์์ ์ต๊ณ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 2. Theta S ๋ชจ๋ธ์ ์ดฌ์ ๋ฐฉ์๊ณผ ์ดฌ์ ์์
Fig. 2. shooting method and image of Theta S model
์์์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์, ํต์ ์ง์ฐ ์๊ฐ์ผ๋ก ์ธํ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ ์์ค์ด ๊ทธ๋ฆผ 3๊ณผ ๊ฐ์ด ์ผ์ด๋ ์ ์๋ค. ์๋ณธ ์์์ ํด์๋๋ฅผ ์ ์งํ ์ํ๋ก ์์ ์ก์์ ์ ์งํํ์์ ๋, ์๋ณธ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ์จ์ ํ ๋ณต์ํ์ง ๋ชปํ๋ค๋ฉด ์์์
ํด์๋๋ฅผ ๋ฎ์ถ์ด ์ก์์ ํ ๊ฐ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ค์ฌ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์๋์ ์์น ๋ฐ ๋ ๋๋ง ์์์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ ์์น์ ๊ธฐ๋ํ ์ ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 3. ํต์ ์ง์ฐ ์๊ฐ์ผ๋ก ์ธํ ํ๋ ์ ์์ค
Fig. 3. Frame loss caused by communication delay
์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ์ ์ค์๊ฐ ์ดฌ์ ์์ ์บก์ฒ๋ฅผ ์ํ์ฌ C# Wrapper์ธ Emgu Computer Vision(EmguCV)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค[9]. ์บก์ฒ๋ ์์์ ์ต์ด Bitmap ๋ฐ์ดํฐ ํํ๋ก ์
๋ ฅ๋๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ๋ฐฑ์
์ ์ฅ์๊ฐ ๋ฉ๋ชจ๋ฆฌ์ธ Memorystream์ Joint photographic
coding experts qroup(JPEG) ํฌ๋งท์ผ๋ก ์ ์ฅํ๋ค. ์๋ณธ ์์์ ํด์๋๊ฐ 1920ร960 ์ด๋ฏ๋ก ๊ทธ ๋ณด๋ค ๋ฎ์ ํด์๋๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ ์์๋ค์
๋ํด ๋ณต์ ์์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ๋ถ์ํ๋ ์คํ์ ์งํํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์ํ ํฌ๊ธฐ๋ก์ ์์ ํฌ๊ธฐ ์กฐ์ ์ ์งํํ๋ค.
์ดํ Memorystream์ ์ ์ฅ๋ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ byte ๋ฐฐ์ด ํํ๋ก ๋ณํํ๋ค. ๋ฐฐ์ด๋ก ์ ์ฅ๋ ํ๋์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ ํด๋ผ์ด์ธํธ์์ ์๋ฒ๋ก TCP/IP
์ก์ ๋ ์ค๋น๊ฐ ์๋ฃ๋๋ฉฐ ์ ๋นํ ํฌ๊ธฐ์ ํจํท์ผ๋ก ๋๋์ด ์ก์ ๋๋ฉฐ ์๋ฒ์์ ๊ทธ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ๊ฒ ๋๋ค.
2.1.2 TCP/IP ํต์ ๊ธฐ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์
ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์์ ์๊ฒฉ์ผ๋ก ์ค์๊ฐ ์ ๋ฐฉ์ ์์์ ๊ด์ธกํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํด๋น ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ํ ์์ ์ ์ธ ๋คํธ์ํฌ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์์คํ
์ด ํ์ํ๋ค.
์ด๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ธฐ ์ํด ์์ผ ํ๋ก๊ทธ๋๋ฐ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ฌ์ฉํ์ฌ Transmission Control Protocol / Internet Protocol(TCP/IP)[10] ํต์ ์ ๊ตฌ์ถํ์๋ค.
Byte ๋ฐฐ์ด ํํ๋ก ์ ์ฅ๋ ํ๋์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ ํ ๋ฒ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์ผ๋ก ์ ์ก๋ ํจํท ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ค์ ํ ํ, ์ ์ฒด ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ๋ชจ๋ ์ก์์ ๋
๋ ๊น์ง ํจํท ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ก์์ ํ๋ ๊ฒ์ ๋ฐ๋ณตํ๋ค. IP ๊ตฌ์กฐ์ฒด์ ์ ์ฒด ํจํท ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ ์ฅํ๋ ํ๋๊ฐ 16 ๋นํธ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์์ด TCP ํค๋, IP ํค๋๋ฅผ
์ ์ธํ 65496 byte๊น์ง ํจํท ๋ฐ์ดํฐ ํฌ๊ธฐ ์ค์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ TCP๊ฐ ํ ๋ฒ์ ์ ์กํ๋ ๋ฉ์์ง์ ํฌ๊ธฐ Maximum segment size(MSS)๋
ํด๋ผ์ด์ธํธ์ ์๋ฒ๊ฐ ๋ค๋ฃฐ ์ ์๋ ๊ฐ์ฅ ํฐ IP datagram ๋ณด๋ค๋ ์์์ผ ํ๋ค[11]. ๋ณธ ์์คํ
์์๋ IPv6์ host๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ 1280 octets์์ TCP ํค๋(40 byte)์ IP ํค๋(20 byte)๋ฅผ ์ ์ธํ
1220 octets์ MSS๋ฅผ ํ ๋ฒ์ ์ก์์ ํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์์คํ
์์๋ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถํ ํ ๊ฐ ํจํท ํฌ๊ธฐ๋ฅผ 1024 byte๋ก ์ค์ ํ์ฌ
๋ฐ๋ณต ์ก์์ ํ๋ค.
ํด๋ผ์ด์ธํธ์์ 1024 byte์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ ํจํท์ ๋ณด๋ด๊ณ ์๋ฒ์์ ๊ทธ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ์ฌ ๋ฐฐ์ด์ ์๋ ์์
์ ๋ฐ๋ณตํ๋ค. ๋ชจ๋ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ก์์ ์ด
์๋ฃ๋๋ฉด ์๋ฒ์์๋ ์ด๋ฏธ์ง ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ณต์ํ์ฌ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด ์์ ๋ ๋๋ง ํ๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์ ๊ทธ๋ฆผ 4์ ์ง๊ด์ ์ผ๋ก ํํํ์๋ค. ์๋ฒ๊ฐ ๋ ๋๋ง ์์
์ ์ํํ๊ณ ๋ค์ ๋ฐ์ดํฐ ์์ ์ ํจ์ผ๋ก์จ ์์ ๋์์ด ์ง์์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ณต๋์ด ์ฌ๋ฌ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ํ ํต์ ์ด
์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. ๊ฐ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ก์ ๊ณผ ์์ ์ด ์ค๋ฅ ์์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋๋ก ์๋ฒ๊ฐ ์์ ์ค๋น๊ฐ ๋ ๋๊น์ง ํด๋ผ์ด์ธํธ๊ฐ ๋๊ธฐํ๋๋ก ๋๊ธฐํ ์์
[12]์ ์ ์ฉํ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 4. ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ๊ณผ์
Fig. 4. Frame data communication process
2.1.3 ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ ์์ ๋ ๋๋ง
TCP/IP ํต์ ์ ํตํด ๊ฐ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ์ฐ์์ ์ผ๋ก ์๋ฒ์์ ์์ ๋ ๋ ๋ง๋ค ํต์ ๊ณผ๋ ๋ณ๊ฐ๋ก ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋ง ํ๋
๋์์ ์ํํ๋ค. ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ์ ํฉํ SDK๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ Unity 3D ํ๊ฒฝ์์ ๋ณธ ๋์์ ๊ตฌํํ์๋ค. Unity 3D์์๋ ํค๋๋ง์ดํฐ๋
๋์คํ๋ ์ด์ ํ๋ก๊ทธ๋จ๊ฐ์ ์ฐ๋์ด ๊ฐ๋ฅํ๋๋ก ํ๋ Steam VR plugin SDK[13]๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด Unity 3D์ ๋ฉ์ธ ์นด๋ฉ๋ผ๊ฐ ๋ณด๋ ์์ผ๋ฅผ ํค๋๋ง์ดํฐ๋์์ ๊ทธ๋๋ก ๊ด์ธกํ ์ ์๋ค. ์๋ฒ์์ ์์ ํ ํ๋ ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๊ตฌํ
์ค๋ธ์ ํธ์ ์ฝ์
ํ๊ณ , ๊ตฌ ๋ด๋ถ ์ค์ฌ์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ์์น์์ผ ๊ตฌ ํ๋ฉด์ ์์์ง๋ ์์์ ๋ด๋ถ ์นด๋ฉ๋ผ๋ก ๋ณผ ์ ์๋๋ก ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ
์ฐฉ์ฉํ ์ํ์์๋ ๊ด์ธกํ ์ ์๋ค. Ricoh theta S ์นด๋ฉ๋ผ๋ก ์ดฌ์๋์ด ์๋ฒ๋ก ์ก์์ ๋ ์์์ ๊ทธ๋ฆผ 2์์ ๋ณผ ์ ์๋ฏ์ด, ๋จ์ํ ๊ทธ๋๋ก ๊ด์ธกํ๊ธฐ์๋ ๋ค์ ์๊ณก๋ 2์ฐจ์ ๊ตฌ๋ฉด ์ด๋ฏธ์ง์ด๋ค. ์ด ์์์ ๊ตฌ ํ๋ฉด์ ๋ฎ์ด์์์ผ๋ก ๊ตฌ ๋ด๋ถ์์ ๊ด์ธกํ์ ๋ ๋น๋ก์
๊ณต๊ฐ๊ฐ๊ณผ ์ฌ์ค๊ฐ์ ๋๋ ์ ์๋ ์์์ ๊ด์ธกํ ์ ์๋ค. Unity 3D ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ด๋ถ์์๋ ๊ตฌํ ์ค๋ธ์ ํธ์ ๊ตฌ๋ฉด ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ฒจ๋ถํ ๋, ๋จธ์ผ์ดํฐ ํ๋ก์ ์
์
์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ตฌ๋ฉด ์์ ํฝ์
์์น์ ์ฌ๋ฐ๋ฅธ ์ขํ๋ฅผ ํ ๋นํ๋ค[14]. ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ํ
์ค์ฒ๋ก์จ ๊ตฌ๋ฉด ๋ฌผ์ฒด์ wrappingํ์ฌ ๋ฐฉํฅ๊ณผ ํ๊ฐ์ ์ง์ ํ์ฌ ๋ก์ปฌ ์์์ ๊ด์ธกํ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆผ 5์ ํํ๋ ๊ฒ์ฒ๋ผ Unity 3D ์์ ๊ตฌํ ์ค๋ธ์ ํธ๋ฅผ ๋ง๋ค๊ณ ๊ทธ ํ๋ฉด์ ์ ๋ฐฉ์ ์์์ ์ํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ wrapping ํ์๋ค. ๋น๊ต ๋ถ์์ ์ํ์ฌ
ํ๋ฉด ์ค๋ธ์ ํธ์๋ ์ํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ wrapping ํ๋ค. ๊ด์ธก ์นด๋ฉ๋ผ์ ์์น๋ฅผ ๊ทธ๋ฆผ 6์ ๊ฐ์ด ๋ฐ๊พธ์ด๊ฐ๋ฉด์ ๊ตฌ ์์์ ๊ด์ธกํ ์์๊ณผ ํ๋ฉด ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๊ทธ๋๋ก ๊ด์ธกํ ์์์ ๋น๊ต ๋ถ์ํ๋ค. ํ๋ฉด ์ค๋ธ์ ํธ์ ํฌ์ฌํด ๊ด์ธกํ ์์์ ๊ฑด๋ฌผ์ ๋๊ฐ์ด๋
์ฃผ๋ณ ์ฌ๋ฌผ์์ ์๊ณก์ด ์์์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ์ด์ ๋นํด ๊ตฌ์ฒด์ ํฌ์ฌ๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ด์ธก์ ์ค์ ๋ก ๋ณด๋ ์์ผ์ ํก์ฌํ๊ณ ์๊ณก๋ ๋๋์ ์ฃผ์ง ์๋๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 5. ์ ๋ฐฉ์ ์์์ ๊ตฌํํ
Fig. 5. Spherical mapping of omnidirectional image
๊ทธ๋ฆผ. 6. ๊ตฌํํ๋ ์์๊ณผ ๊ธฐ์กด ์์์ ๊ด์ธก ๋น๊ต
Fig. 6. Comparing spherical image with original image
๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํด๋ผ์ด์ธํธ์์ ์ดฌ์๋ ์์์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ง์์ ์ผ๋ก TCP/IP ํต์ ์ผ๋ก ์๋ฒ๋ก ์ก์ ํ๊ณ , ๊ทธ ํ๋ ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ค์ ์ฐ์์ผ๋ก ํค๋๋ง์ดํฐ๋
๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋ง ํ์ฌ ์์คํ
์ ๊ตฌํํ๋ค.
2.2 ๊ด์ธก ๋ฐฉํฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ ๋๋ง ์์์ ์ถ๋ ฅ ์์ญ ์กฐ์
2.2.1 ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ฐฉํฅ ํ๋
๊ทธ๋ฆผ. 7. ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ์ ์์ง
Fig. 7. Collection of direction data of head mounted display
์๋ฒ ์ปดํจํฐ์ USB ์๋ฆฌ์ผ ํต์ ๋ฐ High-Definition Multimedia Interface(HDMI) ์์ ์ถ๋ ฅ์ผ๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋ ํค๋๋ง์ดํฐ๋
๋์คํ๋ ์ด๋ HTC์ฌ์ VIVE ๋ชจ๋ธ[15]์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. Unity 3D์ Steam VR plugin SDK๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ๊ฐฑ์ ํ์ฌ ์ป์ ์
์๋ค. ์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ HTC VIVE ์ ํ ๋ด๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ๊ด์ฑ ์ธก์ ์ผ์๋ก๋ถํฐ ์ธก์ ๋ ๊ฐ์ด๋ค. ์์คํ
๋์์ ์ต์ด ๋จ๊ณ์์๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ฐฉ์ฉํ๊ณ ์๋
ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ ์์ง์ด ์๋ฒ ์ปดํจํฐ์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ ์ค์ผ๋ฌ ๊ฐ ์๋ฆฌ[16]์ ์๊ฑฐํ ์์น์ด๋ฉฐ Yaw, Pitch, Roll์ ์ธ ๊ฐ์ ๊ฐ์ง๋ค. ๊ฐ๊ฐ Y์ถ, X์ถ, Z์ถ์ ํ์ ๊ฐ๋๋ฅผ ํํํ๋ค. ๊ฐ ์ถ์ ํ์ ๊ฐ๋๊ฐ 0ยฐ~360ยฐ
(degree)๋ก ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ์์ง๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ Yaw์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ณ ๊ฐ๋ฅผ ์ฐ์ธก์์ ์ข์ธก์ผ๋ก ํ์ ์ํฌ ๋ ์ ๋ฉด์ ์ง๋๋ ์ง์ ์์ 0ยฐ์์ 360ยฐ์ผ๋ก ๊ธ์์นํ๋ค.
์ด๋ฅผ ์ข ๋ ์ง๊ด์ ์ผ๋ก ์ดํดํ ์ ์๋ ๊ฐ์ผ๋ก ๋ฐ๊พธ๊ธฐ ์ํด ํ์ ๊ฐ๋์ ๋ฒ์๋ฅผ 0ยฐ~360ยฐ์โ -180ยฐ~ 180ยฐ์ผ๋ก ๋ณํํ๋ค. ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก Yaw,
Pitch, Roll์ ๋ํ ์๊ณ ๋ฐ๋ ๋ฐฉํฅ ํ์ ์ ์์ ๊ฐ, ์๊ณ ๋ฐฉํฅ ํ์ ๊ฐ์ ์์ ๊ฐ์ผ๋ก ์ป์ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆผ 7๊ณผ ๊ฐ์ด ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ ์ฑ๋ก ์ํ๋ ๊ด์ธก ๋ฐฉํฅ์ ํฅํ์ฌ ๊ณ ๊ฐ๋ฅผ ์์ง์ธ๋ค. ์ดํ, ์์ง๋ ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ Unity 3D์ ๊ด์ธก ์นด๋ฉ๋ผ์
์ ์ฉํ์ฌ ๊ด์ธก ๋ฐฉํฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์์ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ์ถ๋ ฅํ ์ ์๋ค.
2.2.2 UNITY 3D ๊ด์ธก ์นด๋ฉ๋ผ์ ๊ด์ธก ๋ฐฉํฅ ๋ณ๊ฒฝ
ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ก๋ถํฐ ์์ง๋ ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋ฐ๋ผ๋ณด๊ณ ์๋ ๋ฐฉํฅ์ ๋ด๊ณ ์๋ค. ์ดฌ์๋ ์์์ ์ ๋ฐฉ์ ์์์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ทธ ์์ ์ ์ฒด๋ฅผ
ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋งํ ํ์๊ฐ ์๊ณ , ๋ ๋๋งํ์ ๋, ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ค์ ํ์ฅ์ ์๋ ๊ฒ ๊ฐ์ ๋๋์ ๋ฐ์ ์๊ฐ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ก๋ถํฐ
์์ง๋ ๋ฐฉํฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ UNITY 3D์ ๊ด์ธก ์นด๋ฉ๋ผ์ ์ ์ฉํ์ฌ ๊ตฌํํ๋ ์์์ ํน์ ๋ถ๋ถ์ ๊ด์ธก ๋ฐฉํฅ ๋ฐ ๊ด์ฌ ์์ญ์ผ๋ก ์ง์ ํด์ค ํ์๊ฐ ์๋ค. ๊ด์ธก
์นด๋ฉ๋ผ์ ๊ด์ฌ ๋ฐฉํฅ์ด ๋ณ๊ฒฝ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ๊ทธ๋ฆผ 8๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ด์ธก ์นด๋ฉ๋ผ๋ ๊ตฌํํ๋ ์์์ ์ผ๋ถ๋ถ์ ๊ฐ๋ฆฌํค๊ฒ ๋๋ค. ํด๋น ๊ด์ฌ ์์ญ์ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋ง ํจ์ผ๋ก์จ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๊ด์ธกํ๊ณ
์ถ์ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๊ณ ๊ฐ๋ฅผ ์์ง์์ ๋ฐ๋ผ ๋์คํ๋ ์ด์ ์ถ๋ ฅ๋๋ ์์์ด ๊ด์ฌ ์์ญ์ ๋ง์ถ์ด ๋ณํ๊ฒ ๋๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 8. ๊ด์ธก ๋ฐฉํฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋์คํ๋ ์ด ์ ์ถ๋ ฅ ์์
Fig. 8. Output images of HMD according to the observation direction
3. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๋ถ์
์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํ 1, ๊ทธ๋ฆผ 9์ ๊ฐ๋ค. ์ ์ํ ์์คํ
์ ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํด ์๋ณธ ์์(ํด์๋ 1920ร960)์ ํ 1์ degradation rate(์ดํ์จ) ๋งํผ ์ดํ ์์ผ ๋ฌด์ Wi-Fi ๋คํธ์ํฌ๋ฅผ ํตํด 240(์ก์ )/240(์์ ) Mbps์ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์๋
ํ๊ฒฝ์์ ์คํ์ ์งํํ๋ค. degradation rate๋ ์๋ณธ ์์์ 1์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ์ฌ n๋ฐฐ ๋งํผ ์์์ width ์ height ์์น๋ฅผ ์ค์ธ
๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ค. ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋ง์ํจ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ์ฅํ๊ณ (๊ฐ ํด์๋์ ๋ํด 500๊ฐ์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ) ํ๊ท ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๊ณ์ฐํ์ฌ ํ 1์ data size์ ๊ธฐ๋กํ์๋ค. ๋ํ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํด์๋๋ฅผ ๊ฐ์ง ์์๋ค์ ๋ํด ์คํ์ ์งํํ๋ฉด์ ํ๋์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์์ง, ์ก์์ ์ ๊ฑฐ์ณ ๋ ๋๋ง์
ํ๋ ๋์๊ณผ ๋ค์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์์ง์ ์์ํ๊ธฐ๊น์ง์ ์์ ์๊ฐ์ ์ธก์ ํ๊ณ ํ๊ท ์ ๊ณ์ฐํ์ฌ time step์ ๊ธฐ๋กํ์๋ค. ์๋ณธ ์์๊ณผ ๋ ๋๋ง ์์์
ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ๋น๊ตํ๊ธฐ ์ํด time step์ ์ญ์๋ก ๊ณ์ฐํ์ฌ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ํ๋ํ์ฌ[17] ๊ธฐ๋กํ์๋ค. ์ค์ ์ดฌ์ ์์์ time step (1/15msโ66.67ms)๊ณผ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด ๋ ๋๋ง ์์์ time step์ ์ฐจ์ด๋
๋๊ธฐํ ๊ณผ์ ์์์ ์ง์ฐ ์๊ฐ์ ์๋ฏธํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋๊ธฐํ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํด synchronization delay๋ฅผ ๋ชฉํ time step๊ณผ ์คํ
time step์ ์ฐจ์ด๋ก์จ ์ ์ํ๊ณ ๊ณ์ฐํ์ฌ ํ์ ๊ธฐ๋กํ์๋ค. synchronization delay์ ๊ฐ์ด 0ms์ ๊ทผ์ ํ ์๋ก ๋ชฉํ ๋๊ธฐํ ์ฑ๋ฅ์
๋ง์กฑํ์ฌ ๊ตฌํํ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์ํ ์ ์๋ค.
์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ์ป์ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด์ ๋ ๋๋ง ๋ ์์์ ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ๋น๊ต ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด ์์์ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์์ ๊ตญ์ ๋ถ์๋ฅผ ํ๋ํ์ฌ ๋น๊ต๋ถ์ํ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ 9์ ์ข์ธก์ Intact frame data๋ ์ดฌ์ ์์์ ์ ์ฒด์ ๋ชจ์ต์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ฐ ํด์๋์ ์์ ํ์ง์ ๋ ๋ช
ํํ๊ฒ ๋น๊ตํ๊ธฐ ์ํด ๋ถ์์ ๋ฐ์ค๋ก
ํ์๋ ์์ญ์ ํ๋ํ์ฌ ๊ฐ ํด์๋ ๋ณ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด ์์ ๊ด์ธก ์์์ Local Region image์ ๋์ ํด์๋๋ถํฐ ๋ด๋ฆผ์ฐจ์ ์์๋ก
์ ๋ฆฌํ์๋ค. ์์์ ์ดํ์จ์ ๋์ฌ ์ก์์ ํ๋ ์์์ ํด์๋๊ฐ ๋ฎ์์ง์๋ก ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํตํด ์ก์์ผ๋ก ๊ด์ธกํ ์์์ ํ์ง๋ ํ์ ํ ๋ฎ์์ง์
์ ์ ์๋ค[18].
๊ทธ๋ฆผ. 9. ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํด์๋์ ๊ตญ๋ถ ์์ ๋น๊ต
Fig. 9. Comparing of local images which have different image resolutions
๊ทธ๋ฆผ. 10. ์ฌ๋ฌ ์์ธ๋ค์ ํด์๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ๋ ๋ถ์
Fig. 10. Analysis of variation according to resolution for various factors
ํ 1. ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํด์๋์ ๋ ๋๋ง ์์์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ ์ธก์
Table 1. Measuring frame rates of rendered images which have different image resolutions
Frame resolution
|
Data size (bytes)
|
Time step (ms)
|
Frame rate (FPS)
|
Degradation rate
|
Synchronization delay (ms)
|
1920$\times$960
|
105280
|
104
|
9.615
|
1
|
37.33
|
960$\times$480
|
39747
|
68
|
14.706
|
2
|
1.33
|
480$\times$240
|
14687
|
54
|
18.519
|
4
|
-12.67
|
384$\times$192
|
10813
|
52
|
19.231
|
5
|
-14.67
|
240$\times$120
|
5551
|
48
|
20.833
|
8
|
-18.67
|
192$\times$96
|
4080
|
46
|
21.739
|
10
|
-20.67
|
์์ ํด์๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์๋์ ๋ ๋๋ง ์์์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ๋น๊ต ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด ํ 1์ ๊ธฐ๋กํ ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ ๊ทธ๋ํ๋ก ๋ง๋ค์ด ๊ทธ๋ฆผ 10์ ํํํ์๋ค. ๊ฐ ๊ทธ๋ํ์ ๊ฐ๋ก ์ถ์ ์ก์์ ํ ์์์ ํด์๋๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ width ์์น๋ฅผ ๊ธฐ์
ํ์ฌ ๊ตฌ๋ถํ์๋ค. 15 FPS์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ๊ฐ์ง๋
์๋ณธ ์์์ ํด์๋ ์ดํ ์์ด ๊ทธ๋๋ก ๋ ๋๋งํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ ๋๋ง ์์์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ 9.615 FPS์ด๋ค. ์ด๋ ๊ทธ๋ฆผ 3์ ๊ฐ์ด ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ๊ณผ์ ์์ ์ง์ฐ๋ ์๊ฐ์ผ๋ก ์ธํด ๋๋ฝ๋ ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ ๋ปํ๋ค. ์ด ๊ฒฝ์ฐ, ์ฑ๋ฅ ์งํ์ธ synchronization
delay๋ 37.33ms๋ก, ํ๋ ์๋ง๋ค์ ๋๊ธฐํ ์ง์ฐ์๊ฐ์ด ๋ค์ ์กด์ฌํ๋ค. ์์ ๋๊ธฐํ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฐ์ ์ ์ํด ์๋ณธ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์ฝ 0.37๋ฐฐ์ ๋ฐ์ดํฐ
ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ ๋ ๋ฐฐ ์ดํ๋ ์์์ ์คํ์ ์งํํ๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ก์์ ์๊ฐ์ด ๊ฐ์ ๋ ๊ฒ์ time step์์ ๋ณผ ์ ์๋ค.
ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ 14.706 FPS๋ก ์๋ณธ ์์์ 15 FPS์ ๊ทผ์ ํ ์์น๋ฅผ ์ป์๊ณ , synchronization delay๋ 1.33ms๋ก ๋๊ธฐํ
์ฑ๋ฅ์ ํฅ์์ํจ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค.
์ดํ์จ์ด 2๋ฅผ ๋์ ์์ ๋ถํฐ๋ ์๋ณธ์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ์๋๋ ์์น๋ฅผ ์ป์ผ๋ฉฐ, synchronization delay๋ ์์ ๊ฐ์ ๊ฐ์ง๋ค. ๋ ๋๋ง ์์์
ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ์ ๊ฐ์ด ์๋ณธ ์์์ ๊ฐ์ธ 15 FPS๋ฅผ ์ด๊ณผํ์ฌ synchronization delay ๊ฐ์ด ์์๊ฐ ๋๋ ๊ฒ์ ๊ฐ์ ํ๋ ์์ ์ค๋ณตํ์ฌ
์ถ๋ ฅํ๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ์๋ฏธ๊ฐ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๊ฐ 15 FPS์ ๋๋ฌํ์ฌ synchronization delay์ ๊ฐ์ด
0ms์ ๊ทผ์ ํ ๊ฐ์ด ๋ ์์ ์์ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ด๋ฏธ์ง ์ดํ๋ ๋ถํ์ํ๊ณ , ํด์๋ ์์ค์ด ์๋ฐ๋๋ค. ์ดํ์จ์ ์์น์ํค๋ฉด์ ์คํ์ ์งํํ์์ ๋ ๋ ๋๋ง ์์์
ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ time step์ด ํ๋ฝํ๊ณ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๊ฐ ์์นํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ธ๋ค. ์ดํ์จ์ ์์น๊ณผ ํจ๊ป, ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ
๋ํญ ์ค์ด๋๋ ๋ฐ๋ฉด, time step์ ์ฝ 40ms์ ์๋ ดํ๋ ๊ทธ๋ํ ์์์ ๋ณด์ธ๋ค. ์ด๋ ๋งค ํ๋ ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ก์์ ์ ๋ํด TCP/IP ํต์ ๊ณผ์ ์์
ํ์์ ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ์๋ฒ์ ํด๋ผ์ด์ธํธ์ ๋๊ธฐํ ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ธํด ๋ฐ์ดํฐ ํฌ๊ธฐ์ ์๊ด์์ด ๋งค ํ๋ ์ ์ก์์ ๋ง๋ค ํญ์ ์๋ฐ๋๋ ์ง์ฐ ์๊ฐ์ด ์กด์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ์จ์ ํ ๋ณต์ํ์ฌ ์ค์ ๋๊ธฐํ ์์คํ
๋์์ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ ์ฉํ ์ ์๋ ์์์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ์๋ณธ ์์๊ณผ ๊ฐ๊น๊ฒ ๋ณต์ํ
๋ ๋ฐฐ ์ดํ๋ ์์์ด๋ค. ์ฌ์ฉ์์ ์ฉ๋์ ๋ฐ๋ผ ํด์๋์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ ๊ฐ์ ์ค์๋๋ฅผ ํ๋จํ์ฌ ์ ์ ํ ์ดํ๋ฅผ ์ ์ฉํด์ผํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ํน์ ๋คํธ์ํฌ
ํ๊ฒฝ์ ๊ฐ์ ์ํค๋ฉด ๋ ๋์ ํด์๋์ ๋ํด ๊ฐ์ ๋ ๋๋ง ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ฅผ ์ ์งํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋ํ๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ํค๋๋ง์ดํฐ๋ ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ ์ ๋ฐฉ์ ์นด๋ฉ๋ผ ๊ธฐ๋ฐ ์์ ๋ ๋๋ง ๋๊ธฐํ ์์คํ
์ ์ ์ํ์๋ค. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฃผ์ด์ง ๋คํธ์ํฌ ํ๊ฒฝ์์์
์๋ณธ ์์์ ๊ฐ์ ํด์๋๋ ๋ ๋๋งํ๋ ๊ฒ์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ์ ์์ค์ด ์๊ณ , ๊ฐ์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ๋ก ๋ ๋๋งํ๋ ๊ฒ์ ํด์๋์ ์์ค์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์์คํ
์
์ฉ๋ ๋ฐ ํ์ฉ ๋ชฉ์ ์ ๋ฐ๋ผ ํด์๋์ ํ๋ ์ ๋ ์ดํธ์ ์ ์ ํ ๊ฐ์ค์น ๋ถ๋ฐฐ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋๋ ๋คํธ์ํฌ ํ๊ฒฝ์ ๊ฐ์ ์ผ๋ก ์ฑ๋ฅ์ ํฅ์์ํฌ ์ ์๋ค. ๋ณธ ์์คํ
์
๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ ํฅํ ๋ฌด์ธ๋ณ์ ์์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง ์์คํ
์ ์ ์ฉํ ์ ๊ธฐ์กด ๋ชจ๋ํฐ๋ง ์์คํ
์ ๋ฌธ์ ์ ๊ณผ ๋น์ฉ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
This work is supported by the Korea Agency for Infrastructure Technology Advancement(KAIA)
grant funded by the Ministry of Land, Infrastructure and Transport (Grant 17CTAP-C114672-02),
by Korea Electric Power Corporation. (Granted number R17XA05-28), and by the Korea
Institute of Energy Technology Evaluation and Planning(KETEP) and the Ministry of
Trade, Industry & Energy (MOTIE) of the Republic of Korea (No. 20161210200560).
References
Kim Sang-Tae, Kim Ji-Young, Song Wan-Seok, Jang Su- Hyung, Moon Young-Hwan, Kim Tae-Hyun,
2009, Building and Actual Proving K-WAMS in Korea Power Grid, KIEE Summer Conference,
pp. 175-176
Jung Hosung, Park Young, Oeu Sooyoung, 2010, Derivation of real-time monitoring system
for power supply system in metro substation, Journal of KIEEME, Vol. 23, No. 4, pp.
333-337
Kim Yong-Hak, Han Jeong-Yeol, Lee Nam-Ho, Kim Byeong- Heon, Park Nae-Ho, Hong Jung-Woo,
2010, The realiztion methods of IEC 61850 based 154[kV] substation automation system
in KEPCO system, Journal of The Korean Institute of Illuminating and Electrical Installation
Engineers, Vol. 24, No. 5, pp. 86-93
Lee Heung-Jae, Park Young-Moon, Yoon Young-Beum, Lim Chan-Ho, 1995, Development of
restoration expert system for 154ใธ unmanned substations, The Transactions of The Korean
Institute of Electrical Engineers, Vol. 44, No. 10, pp. 1247-1251
KEPCO , 2015, https://home.kepco.co.kr/kepco/KO/ntcob/list.do?menuCd=FN05030103&boardCd=BRD_000099,
Korea Electric Power Statistics
Min Byeong-Wook, Shin Myoung-Sik, Bahng Seon-Woong, Kim Young-Dal, 2011, Application
standards for substation types and facility scales, KIEE Summer Conference, pp. 438-439
Hwan Na Seung, Ho Lee Jang, Jun Ahn Byoung, 2010, A study on the deploying cable WiFi
network, Proceedings of Symposium of The Korean Institute of Communications and Information
Sciences, pp. 727-728
https://theta360.com/ko/about/theta/s.html, RICOH THETA S Specifications and Features
Wang Y., Cao Y., Lang F., Huang H., Yu P., 2012, Image acquisition for digital camera
based on emgu CV, Dianzi Keji- Electronic Science and Technology, Vol. 25, No. 4,
pp. 31-32
Balakrishnan Hari, Seshan Srinivasan, Amir Elan, Katz Randy H., 1995, Improving TCP/IP
performance over wireless networks, In Proceedings of the 1st annual international
conference on Mobile computing and networking (MobiCom '95). ACM, New York, NY, USA,
pp. 2-11
Postel J., 1983, The TCP maximum segment size and related topics
Kim Eun Hee, Choi Byung Kab, Lee Eung Jae, Ryu Keun Ho, 2006, Database: Data Synchronization
Among Mobile Servers in Wireless Communication, ์ ๋ณด์ฒ๋ฆฌํํ๋
ผ๋ฌธ์งD, Vol. 13, No. 7, pp. 901-908
https://assetstore.unity.com/packages/templates/systems/steamvr-plugin-32647, Steam
VR plugin SDK 1.2.3
Mark MONMONIER, 2010, Rhumb lines and map wars: A social history of the Mercator projection,
University of Chicago Press
https://www.vive.com/kr/product/, HTC VIVE Specifications and Features
Diebel James, 2006, Representing attitude: Euler angles, unit quaternions, and rotation
vectors, Matrix, Vol. 58, pp. 15-16
Tsao Jeffrey, Boesiger Peter, Pruessmann Klaas P., 2003, k-t BLAST and k-t SENSE:
Dynamic MRI With High Frame Rate Exploiting Spatiotemporal Correlations, Magnetic
Resonance in Medicine, Vol. 50, No. 5, pp. 1031-1042
Nuechterlein Keith H., Parasuraman Raja, Jiang Qiyuan, 1983, Visual sustained attention:
Image degradation produces rapid sensitivity decrement over time, Science, Vol. 220,
No. 4594, pp. 327-329
์ ์์๊ฐ
์ด ์น ์ค (Seungjoon Lee)
2018๋
์๊ฐ๋ํ๊ต ์ ์๊ณตํ๊ณผ ์กธ์
2018๋
~์๊ฐ๋ํ๊ต ์ ์๊ณตํ๊ณผ ์์ฌ ๊ณผ์
์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ผ๋ ์ปดํจํฐ๋น์ , ์์์ฒ๋ฆฌ, ์ ํธ ๋ฐ ์์คํ
E-mail : lsjleelsj@naver.com
๊ฐ ์ ์ฃผ (Suk-Ju Kang)
2006๋
์๊ฐ๋ํ๊ต ์ ์๊ณตํ๊ณผ ์กธ์
2011๋
ํฌํญ๊ณต๊ณผ๋ํ๊ต ์ ์์ ๊ธฐ๊ณตํ๊ณผ์กธ์
(๊ณตํ๋ฐ์ฌ)
2011๋
~2012๋
LG Display ์ ์ ์ฐ๊ตฌ์
2012๋
~2015๋
๋์๋ํ๊ต ์ ๊ธฐ๊ณตํ๊ณผ ์กฐ๊ต์
2015๋
~ํ์ฌ์๊ฐ๋ํ๊ต ์ ์๊ณตํ๊ณผ ๋ถ๊ต์
์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ผ๋๋ฉํฐ๋ฏธ๋์ด ์์์ ํธ์ฒ๋ฆฌ, ์ปดํจํฐ ๋น์ , ์์ ๋์คํ๋ ์ด ์์คํ
E-mail : sjkang@sogang.ac.kr