๊น๋ํ
(Dae-han Kim)
1
ํ์ฐฝํ
(Chang-hoe Heo)
2
์กฐํ์ข
(Hyun-chong Cho)
3โ
-
(Interdisciplinary Graduate Program for BIT Medical Con- vergence, Kangwon National
University, Korea)
-
(Department of Medicine, University of Ulsan College of Medicine, Korea)
-
(Dept. of Electronic Engineering and Interdisciplinary Graduate Program for BIT Medical
Con-vergence, Kangwon National University, Korea)
Copyright ยฉ The Korean Institute of Electrical Engineers(KIEE)
Key words
Dental caries, Snake algorithm, DRLSE, CADe, Active contour algorithms
1. ์๋ก
์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๊ตญ๋ฏผ์ ๊ตฌ๊ฐ๊ฑด๊ฐ์ ์ํํ๋ ๋ํ์ ์ธ ์งํ์ผ๋ก ์น์์ฐ์์ฆ(Dental caries)์ด ์๋ค. ์ ๋ณ๋ฅ ์ด ์ค์ด๋๋ ์ถ์ธ์ด๊ธด ํ๋ ์์ง๋ ๋จ๋
ํ๊ท
30%์ ๋๊ฐ 1๊ฐ ์ด์์ ์น์์ฐ์์ฆ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๋งํผ ์น์์ฐ์์ฆ์ ๋ํ์ ์ธ ๊ตฌ๊ฐ๋ณ ์ค ํ๋์ด๋ค
(1).
๋ณดํต์ ์น์์ฐ์์ฆ ์ง๋จ์ ๋์งํธ X-์ ์์์ ์น๊ณผ์์ฌ๋ฅผ ํตํด ์ง๋จํ๋ค. ์ด๋ ์น๊ณผ์์ฌ๊ฐ ์ก์์ผ๋ก ๊ด์ฐฐํ์ฌ ์์ฌ์ ๊ฐ์ธ์ ์ธ ์ง์๊ณผ ๊ฒฝํ์ ๋ฐํ์ ํ
์ฃผ๊ด์ ์ธ ํ๋จ์ ์์กดํ๊ฒ ๋๋ค. ๊ทธ๋ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ก์์ผ๋ก ํ์ธํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ํน์ดํ๊ณ ๋ณต์กํ ํํ์ ์น์์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋ค์ํ ์ด์ ๋ก ์๋ชป๋ ํ๋จ์ ๋ด๋ฆด ์
์๋ค. ์ฐ์์ฆ์ ์ด๊ธฐ์ ๋ฐ๊ฒฌํ๋ฉด ๊ฐ๋จํ ์ฒ์น๋ง์ผ๋ก ํ๋ณตํ ์ ์๊ฒ ์ง๋ง ๋ฐ๊ฒฌํ์ง ๋ชปํ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์๊ฐ์ด ์ง๋จ์ ๋ฐ๋ผ ์
ํ๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์์ฌ์
์ ํํ ์ง๋จ์ ์น๋ฃ์ ์ํ๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋๋ฐ ์์ด ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ๋ค. ๋๋ถ๋ถ์ ์น๊ณผ ์ง๋ฃ์์๋ ์น๊ณผ์์ฌ์ ๊ฒฝํ๊ณผ ์ง์์ ๊ธฐ๋ฐํ ์ก์๊ฒ์ฌ ๋ฐ ์ด๊ฐ์ ์์กดํ๊ณ
์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋๋ถ๋ถ์ ์ถฉ์น๋ณ๋ณ์ ๊ฐ์ง ํ ์ ์์ง๋ง, ์ด ์ธ์๋ ์์ฌ์ ์น์์ฐ์์ฆ์ ํ๋ณํ ์ ์๋ ๋ค์ํ ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์ด ์กด์ฌํ๋ค. ์น์์กฐ์ง์
์ ํญ์ ์ธก์ ํ์ฌ ํ๋ณํ๋ Electronic caries monitor (ECM), ์ก์์ผ๋ก ๋น์ ์ฐ๋ํ์์ ์ด์ฉํ์ฌ ํ๋ณํ๋ Fiber optic
transilumination(FOTI)์ ๋์งํธ ์์์ ์ด์ฉํ Digital imaging FOTI(DiFOTI), ํ๊ด์ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ชจ๋ํฐ๋งํ ์
์๋ Qu antitative light-induced fluorescence(QLF)์ DIAGNOdent (DD)๊ฐ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ํ๋ฅผ ์ด์ฉํ Ultrasonic
Caries Detector (UCD)๊ฐ ์๋ค. FOTI์ DiFOTI๋ ๋ฎ์ ๋ฏผ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ฐ๊ณ , ECM, QLF ๋ฑ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ข์ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฐ์ง์ง๋ง ๋น์ฉ์ด
์ฆ๊ฐํ๋ค. ๊ทธ๋ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ค๋ฅธ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ฅ์น๊ฐ ํ์ํ์ง ์์ ๋์งํธ X-์ ์์์ ์ด์ฉํ ์น์ ์ฐ์ ๋ณ๋ณ ๊ฒ์ถ ์์คํ
์ด ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฐ๊ตฌ๋๊ณ ์๋ค
(2-4). ์ด๋ฒ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ตญ์ ์ถฉ์ง ํ์ง ํ๊ฐ์์คํ
์ธ ICDAS (International Caries Detection and Assesment System)์์
์ ์ํ 3mm
2 ์ด์์ ๋ฉด์ ์ ๊ฐ์ง๋ ๋ณ๋ณ์ ๊ฒ์ถ ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ๋์งํธ X-์ ์์์ ์๋ ์ง๋จ ๋ณด์กฐ ์์คํ
์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค
(5). X-์ ์์์์์ ์น์ ์ฐ์๊ฒ์ถ์ ๋ณ๋ณ ํํ๊ฐ ๋ค์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฒ์ถํ๊ธฐ ๊น๋ค๋กญ๋ค. ํนํ ์น์ ์ธ์ ๋ฉด์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ด์ธกํ๊ธฐ ๋ ์ด๋ ต๋ค. ๋ณ๋ณ ๊ฒ์ถ์ ์ํด
์ฌ์ฉํ๋ ์์๋ถํ ์ ๋ํ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก Active Contour model(๋์ ์ค๊ณฝ์ ๋ชจ๋ธ)์ด ์๋ค. Active Contour Model์ Parametric
model(๋งค๊ฐ๋ณ์ ๋ชจ๋ธ)๊ณผ Geometric model(๊ธฐํํ์ ๋ชจ๋ธ)๋ก ๋ถ๋ฅํ ์ ์๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ(Snake)๋ ๋ํ์ ์ธ ๋งค๊ฐ๋ณ์ ๋ชจ๋ธ๋ก ์๋์ง๊ฐ
์ต์ํ ๋๋๋ก ์ ์๋ ํจ์๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ด๊ธฐ ๊ณก์ ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ ์ง์ ์ผ๋ก ๋ณํ์์ผ ๋ฌผ์ฒด์ ์ธ๊ฐ์ ์ฐพ๋ ๋ฐฉ์์ด๊ณ , ๋ ๋ฒจ์
๋ฐฉ๋ฒ(Level set method)์
๊ธฐํํ์ ๋ชจ๋ธ๋ก ๊ด์ฌ์์ญ์ ํํ๋ณํ์ ๋ํ์ฌ ์ฝ๊ฒ ์ ์ํ ์ ์๊ณ ๋์์ ๋ค์์ ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ๊ฒ์ถํ ์ ์๋ค. ๊ธฐ์กด์ ์์์ฒ๋ฆฌ ๋ถ์ผ์์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ Active
Contour model ์ค ์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๊ณผ ๋ ๋ฒจ์
๋ฐฉ๋ฒ์์ ๊ฑฐ๋ฆฌ ์ ๊ทํํญ์ ์ถ๊ฐํ DRLSE(Direct Regularized Level Set
Evolution) ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ ์น์ ์๋ ๊ฒ์ถ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๋น๊ตํ์๋ค.
2. ์ด๋ก ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
2.1 ์ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณผ์ (Pre-processing)
์น์์ X-์ ์์์ ์๋๊ณผ ์ฃผ๋ณ๊ณผ์ ๊ฒฝ๊ณ๊ฐ ๋ชจํธํ๋ฉฐ ์กฐ์ง ๋ด์์๋ ์น์์ ๋๊ป์ฐจ์ด์ ๊ฐ์ ๋ค๋ฆ์ด ์๊ธฐ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์๋์ ์ค๊ณฝ์ ์ ํํ๊ฒ ์ฐพ๋ ๊ฒ์
์ด๋ ค์ด ์ผ์ด๋ค. ๋ํ X-์ ์ดฌ์ ์์ ์๊ธฐ๋ ๋
ธ์ด์ฆ์ ๋ฐ๊ธฐ์ฐจ์ด๊ฐ ์๊ธด๋ค. ์ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณผ์ ์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉํ๊ธฐ ์ ํฉํ ์์์ ๋ง๋ค๋๋ก ํ๋ค. ์ ์ฒ๋ฆฌ๋ก๋
๋ช
์ ๋๋น ์คํธ๋ ์นญ, ์๋ฐฉํฅ ํํฐ, ์บ๋ ์ฃ์ง๊ฐ ์ฌ์ฉ๋์๋ค.
2.1.1 ๋ช
์ ๋๋น ์คํธ๋ ์นญ(Contrast Stretching)
X-์ ์์ ํ๋ ์ ์์์ ๋ฐ๊ธฐ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ณด์ ํ๊ธฐ ์ํด์ ๋ช
์ ๋๋น ์คํธ๋ ์นญ ๋ณํ์ ์ ์ฉํ์๋ค. ํ์คํ ๊ทธ๋จ์ด๋ ์ด๋ค ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ์ผ๋ง๋
๋ง์์ง ๋ํ๋ด๋ ๋์ ๋ถํฌํ๋ฅผ ๊ทธ๋ํ๋ก ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์์์ด ๋ณด๊ธฐ์ ์ ๋ช
ํ๊ณ ๊นจ๋ํ๊ฒ ๋ณด์ด๋ ค๋ฉด ์ด๋์ด ๋ถ๋ถ์์ ๋ฐ์ ๋ถ๋ถ๊น์ง ํ์คํ ๊ทธ๋จ์ด ๊ณ ๋ฃจ ๋ถํฌ๋์ด
์์ด์ผํ๋ค. ๋ช
์ ๋๋น ์คํธ๋ ์นญ์ด๋ ๋ช
์ ๋ถํฌ๊ฐ ์ข์ ํ์คํ ๊ทธ๋จ์ ์ข์ฐ๋ก ์ก์๋น๊ฒจ ๊ณ ๋ฅธ ๋ช
์ ๋ถํฌ๋ฅผ ๊ฐ์ง ํ์คํ ๊ทธ๋จ์ด ๋๊ฒ ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ํ์คํ ๊ทธ๋จ์
๋ถํฌ๊ฐ ๋ฐ๋๋ค๋ ๊ฒ์ ์์ ๋ด์ ํ์ ๊ฐ์ ๋ถํฌ๊ฐ ๋ฐ๋๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ค. ๊ฐ ํฝ์
์ ๊ฐ์
์(1)์ ์ ์ฉํ๋ฉด ์๋ก์ด ๊ฐ์ ์ ํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์์์ ํ์ง์ด ๋ณ๊ฒฝ๋๊ณ ๊ฐ์ ๋ ์ ์๋ ๊ฒ์ด๋ค.
2.1.2 ์๋ฐฉํฅ ํํฐ(Bilateral filter)
์๋ฐฉํฅ ํํฐ๋ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋ณด์กดํ๋ฉด์ ๋
ธ์ด์ฆ๋ฅผ ๊ฐ์์ํค๋ ํํฐ๋ก, ๋ ์ข
๋ฅ์ ํํฐ๊ฐ ํฉ์ณ์ ์๋ฐฉํฅ ํํฐ๋ผ ๋ถ๋ฆฐ๋ค. ์๋ฐฉํฅ ํํฐ๋ ๋ธ๋ก๋ด์ ํ์์ ์์น์ฐจ์ด์
๋ฐ๋ผ ์์ญํํฐ๋ฅผ ์ง์ ํ๊ณ ํ์ ๊ฐ์ ์ฐจ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๋ฒ์ ํํฐ๋ฅผ ์ง์ ํ์ฌ ์ด ๋์ ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ์ค์น์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ฉํ๋ ๋ฐฉ์์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ์์์ผ๋ก ํํํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ
๊ฐ๋ค.
ฯ
d๋ ํ์ ์์น ์ฐจ์ด์ ๋ํ ๊ฐ์ค์น, ฯ
r๋ ํ์ ๊ฐ์ ์ฐจ์ด์ ๋ํ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. x๋ ํ์ฌ ํ์์ ์ขํ, I
x๋ x์ ํ์ ๊ฐ, y๋ ํํฐ๋ง ๋ฒ์๋ก ์ค์ ๋ โฆ๋ด์ ์ฃผ๋ณ ํ์์ ์ขํ, โฆ๋ ํํฐ๋งํ ์๋์ฐ์ ๋ฒ์, I(y)๋ y์ ํ์ ๊ฐ์ ๋ํ๋ธ๋ค. C๋
ํ์คํ ์์๋ก ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์๋ฐฉํฅ ํํฐ๋ ๋ค๋ฅธ ํํฐ์ ๋ฌ๋ฆฌ ฯ
d์ ฯ
r ๋ ๊ฐ์ง ํ๋ผ๋ฏธํฐ๋ฅผ ๋ชจ๋ ๊ณ ๋ คํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋
ธ์ด์ฆ๋ฅผ ๊ฐ์์ํค๊ณ ์ฃ์ง๋ถ๋ถ์ ๋ณด์กดํ ์ ์๋ค.
2.1.3 ์บ๋ ์ฃ์ง(Canny edge)
์ฃ์ง๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ํน์ง์ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ด๋ฏธ์ง ์ฒ๋ฆฌ์ ์์ด ์ค์ํ ์์์ด๋ค. ์ฃ์ง๋ฅผ ์ฐพ๋ ํ๋ก์ธ์ค๋ ์ฒ๋ฆฌํ ๋ฐ์ดํฐ์ ์์ ํฌ๊ฒ ์ค์๊ณผ ๋์์ ๊ฐ์ฒด
๊ฒฝ๊ณ์ ๋ํ ์ ์ฉํ ๊ตฌ์กฐ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ณด์กดํ์ฌ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถ์์ ๋จ์ํ๊ฒ ํ๋ค. ์บ๋ ์ฃ์ง ๊ฒ์ถ๊ธฐ๋ ์ต์ ์ ์์ง ๊ฒ์ถ๊ธฐ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ์บ๋ ์ฃ์ง๋ 1986๋
John F. Canny ์ ์ํด ๊ฐ๋ฐ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด๋ค
(6). ์บ๋ ์ฃ์ง๋ ๋ฎ์ ์๋ฌ์จ, ์ ํํ ์ฃ์ง ์ ๋ค์ ์์น, ๊ฒน์น์ง ์๋ ๋จ์ผ ์ฃ์ง ์ ์ ์๋ต ์ด๋ ๊ฒ ์ธ ๊ฐ์ง์ ์ฅ์ ์ ๋ณด์ธ๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌ์ฉ๋ ์บ๋ ์ฃ์ง๋
๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด 5๋จ๊ณ๋ก ์ ์ฉํ์๋ค
(7).
1. ์ก์์ ์ ๊ฑฐํ๊ธฐ ์ํ ์ค๋ฌด๋ฉ ๋จ๊ณ
2. ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ฒฝ์ฌ๋(๋ฏธ๋ถ)๊ฐ์ ํตํด ์ฃ์ง๋ฅผ ์ฐพ๋ ๋จ๊ณ
3. ์๋ฒจ ๋ง์คํน์ผ๋ก ์ฃ์ง์ ๊ฐ๋์ ๋ฐฉํฅ์ ์ถ์ถํ๋ ๋จ๊ณ
4. ๋น์ต์ (Non maximum suppression)์ ์ฉ๋จ๊ณ
5. Double thresholding ์ ์ฉ ๋จ๊ณ
์ด๋ ๊ฒ ์ ์ฉํ ์ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณผ์ ๋ค์ ์ค๋ค์ดํฌ์ DRLSE๊ฐ ๋ ์ค๊ณฝ์ ์ ์ ์ฐพ๋๋ก ๋์์ ์ค๋ค.
2.2 ์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ
Kass
(8)์ ์ํด ์ฒ์ ์๊ฐ๋ ์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์๋ ์๋์ง ํจ์๊ฐ ์ต์ํ ์ฐ์ฐ์ ๋ฐ๋ณตํ์ฌ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค. ์ด๋ ๊ฐ์ฒด ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ด๋ํ์ฌ ๊ฐ์ฒด
์ค๊ณฝ์ ์ฐพ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฐ๋
์
๊ทธ๋ฆผ. 1๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ด์๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ ๊ฐ ํฌ์ธํธ๋ฅผ V
s,t,i=(x
s,t,i,y
s,t,i)๋ผ ํ์ ๋ s๋ ์ค๋ค์ดํฌ, t๋ ์๊ฐ, i๋ i๋ฒ์งธ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ , x์ y๋ ๊ฐ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ์ ์ขํ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ทธ๋ฆผ1์ ๊ฐ์ด
์ค๋ค์ดํฌ๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์ธํธ์์ ์๋์ง ํจ์๋ฅผ ์ต์ํํ๋๋ก ์ฐ์ฐ์ ๋ฐ๋ณตํ์ฌ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ ๊ฐ๊ฒฉ๋ค์ด ์ ์ง์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ๋๋ฉด์ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ฅผ ์ฐ๊ฒฐํ
์ค๊ณฝ์ ์ ์๋ชจ์์ ๋๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ค์ ์์ง์์ ๋ฌผ์ฒด์ ์ค๊ณฝ์ ๋๋ฌํ๊ฑฐ๋ ์๋์ง ํฌํํ์์ผ๋ก ๋ ์ด์ ์ฐ์ฐํ ์ ์์ ๋ ๋ฉ์ถ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 1. ์ค๋ค์ดํฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ๋ฆ๋
Fig. 1. Snake algorithm process
์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์์ง์์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์๋ ์๋์ง ํจ์์ ๊ธฐ๋ฐํ์ฌ ์์ง์ธ๋ค.
์ค๋ค์ดํฌ ํจ์๋ ๋ด๋ถ์๋์ง(E
int)์ ์ธ๋ถ์๋์ง(E
ext)๋ก ๋๋ ์ ์๋๋ฐ ๋ค์ ๋ด๋ถ์๋์ง๋
์(5)๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค. ฮฑ, ฮฒ๋ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ์๋ฏธํ๊ณ V
s๋ 1์ฐจ ๋ฏธ๋ถ V
ss๋ 2์ฐจ ๋ฏธ๋ถ์ ๋ปํ๋ค. ๋ด๋ถ์๋์ง๋ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ค์ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์กฐ์ ํ๊ณ ๊ณก์ ์ ๋ชจ์์ ๊ฒฐ์ ํ๋ค. ์ธ๋ถ์๋์ง๋
์(6)๊ณผ ๊ฐ์ด ํํํ ์ ์๋๋ฐ, โ๋ Gradient, f๋ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ์ ๋ช
์ ๊ฐ, ฮณ๋ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ธ๋ถ์๋์ง๋ ๊ฒฝ์ฌ๋๊ฐ ํฐ ๊ฐ์์ ์ ์ง์ ์ผ๋ก
์์ ๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒ ํ์ฌ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๊ฐ ๊ฐ์ฒด ์ค๊ณฝ์์ ์ ์ง๋๋๋ก ํ๋ค. ์์ ๋งํ๋ฏ์ด ๊ฐ์ด ์ด๊ธฐ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ์์ ์ฐ์ฐ์ ๋ฐ๋ณตํ์ฌ ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ค์
๋ฌผ์ฒด๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ด๋์์ผ ์ค๊ณฝ์ ์ถ์ถํ๋ค. ์ด๋ ๋ด๋ถ์๋์ง E
int์ ์ธ๋ถ์๋์ง E
ext์ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ์กฐ์ ํ์ฌ ์ ์ ํ ์กฐํฉ์ ์ฐพ๋๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ค๋ฅธ ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์ ๋นํด ๊ณ์ฐ์ด ๊ฐ๋จํ์ฌ ๋น ๋ฅด๊ฒ ์ค๊ณฝ์ ์ฐพ์ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ค๋ค์ดํฌ๋ ์๋ชจ์์
๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์์ด๋ ํ์ ๋ชจ์์ด ์๋ ๋ค๋ฅธ ๋ชจ์์ ์์ด์ ์ค๊ณฝ์ ์ ๋๋ก ์ถ์ถํ์ง ๋ชปํ๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค.
2.3 DRLSE ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ
์ค๋ค์ดํฌ๋ ๊ณ์ฐ๋์ด ์ ์ด ๋น ๋ฅด๊ฒ ์ค๊ณฝ์ ์ฐพ์ ์ ์์ง๋ง, ๊ฐ์ฒด๊ฐ ์ ๋ชจ์์ด ์๋ ๋ณต์กํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ ๋๋ก ๊ฒฝ๊ณ์ ๋๋ฌํ์ง ๋ชปํ๋ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค. ํ์ง๋ง
์ด๋ฌํ ๋ณต์กํ ๊ฒฝ์ฐ์ ์์์ ๋ถํ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋ ๋ฒจ์
๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์ด๋ฅผ ๋ณด์ํ DRLSE (Direct Regularized Level Set Evolution)
์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด ์๋ ค์ ธ ์๋ค. Osher์ Shehian์ ์ํด ์ฒ์ ์๊ฐ๋ ๋ ๋ฒจ์
๋ฐฉ๋ฒ
(9)์ ๊ณก์ ์ ์์์ ํํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด์ฉํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ฒ์์ ์ค์ ํ ๊ณก์ ์ ์ด๊ธฐ ์ค๊ณฝ์ ๋ช ๋ฒ์ ์
๋ฐ์ดํธ๋ฅผ ํตํด ๊ณก์ ์ ์ ๊ฐํด๋๊ฐ๋ฉด์ ์ฐพ๊ณ ์ ํ๋ ๋ฌผ์ฒด์
๊ฒฝ๊ณ๋ก ์ค๊ณฝ์ ์๋ ดํด ๋ด๊ฐ๋ ๋ฐฉ์์ด๋ค. DRLSE๋ ๊ฑฐ๋ฆฌ ์ ๊ทํํญ์ ๊ธฐ์กด ๋ ๋ฒจ์
์๋์ง ํจ์์ ์ถ๊ฐ์ํจ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค.
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ๋ ๋ฒจ์
(level set)ํจ์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ค๊ณฝ์ ์ ๊ตฌ์ฑํ๋ Chan-Vese๋ชจ๋ธ
(10)์ ์ ์ฉํ๊ณ , ์๋์ง ํจ์๋ DRLSE๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. DRLSE๋ ๊ธฐ์กด์ ์๋์งํจ์์ ๊ฑฐ๋ฆฌ์ ๊ทํํญ์ ํฌํจ์์ผ ์ํ์ ์์ ์ฑ๊ณผ ์๊ฐ์ ํฅ์์ํจ๋ค.
ร: โฆโR ๋ฅผ ๋๋ฉ์ธ โฆ์ ์ ์๋ ๋ ๋ฒจ์
ํจ์๋ผ๊ณ ํ๋ค. ๋ ๋ฒจ์
ํจ์๋
๊ทธ๋ฆผ. 2์ ๊ฐ์ด ํํํ ์ ์๋ค. ์ค๊ณฝ์ ๊ธฐ์ค ์์ชฝ๋ถ๋ถ์ ร
0, ๋ฐ๊นฅ์ชฝ ๋ถ๋ถ์ ร
0, ์ค๊ณฝ์ ์ ร=0์ด๋ผ๊ณ ์ ์ํ๋ค. ๋ ๋ฒจ์
ํจ์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ร=0์ธ ์ง์ ์ ์ฐพ์ ์ค๊ณฝ์ ์ ์ฐพ๋๋ค. ์ด๋ ๋ ๋ฒจ์
ํจ์์ ์ํ ์๋์งํจ์(E(ร))๋ฅผ
๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 2. ๋ ๋ฒจ์
ํจ์
Fig. 2. Level set function
์ฌ๊ธฐ์ ฮผ๋ 0๋ณด๋ค ํฐ ์ค์, R
p(ร)๋ ๊ฑฐ๋ฆฌ ์ ๊ทํํญ์ผ๋ก ๋ ๋ฒจ์
ํจ์ ร๊ฐ ๊ฑฐ๋ฆฌ ํจ์์ ์ผ๋ง๋ ๊ฐ๊น์ด์ง ๋ํ๋ด๋ ํญ์ผ๋ก ์๋์ง ๋ฐ๋ ํจ์ p๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์๋๋ค.
E
ext๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ํ ์ธ๋ถ์๋์ง๋ก
์(9)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์๋๋ค.
ํจ์ H๋ Heavisideํจ์์ด๊ณ , ์์ c
1, c
2๋ ๊ทธ ์์ญ์์์ ํ๊ท ๊ฐ์ ์๋ฏธํ๋ค. ์์์ ์ด๋ฏธ์ง๋ถํ ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ ์ข์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ด๊ธฐ ์ํด ์ฃ์ง(edge)๊ธฐ๋ฐ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๊ธฐ ์ํด ์ ํ์์
์ผ๋ก
์ฃ์ง(edge)์ ๋ํ ์ต์ ํ ์์
์ด ํ์ํ๋ค. ์ฃ์ง ํจ์ ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ค.
G
ฯ๋ ํ์ค ํธ์ฐจ ฯ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฐ์ฐ์์ ์ปค๋๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์ปจ๋ณผ๋ฃจ์
์ ๋
ธ์ด์ฆ๋ฅผ ์ค์ด๊ธฐ ์ํด ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ถ๋๋ฝ๊ฒ ํ๋๋ฐ ์ฌ์ฉ๋๋ค. ์ฃ์ง ํจ์ g๋ ์ฃ์ง์์ 0์
๊ฐ๊น์ด ํจ์ ๊ฐ์ ๊ฐ๋๋ค. ๋ ๋ฒจ์
ํจ์๋ฅผ ๋ค์ ์ฌ์ ์๋ฅผ ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค
(11).
์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๊ณผ DRLSE์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ ์ ์๋ ์๋์งํจ์๊ฐ ๊ฐ์ฅ ์ต์ํ๋๋ ์ค๊ณฝ์ ์ ์ฐพ์๋ธ ๊ฒ์ด ๋ชฉ์ ์ด๋ค.
3. ๊ฒฐ ๊ณผ
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํํ์ ๋ชจ์์ ๊ฐ์ง ํฌํ
์น์์ X์ ์์์์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์น์์๋์ ๊ฒ์ถํ์๋ค. ํฌํ
์น์๋ ์ ์น 2๊ฐ, ๊ฒฌ์น 1๊ฐ,
์๊ตฌ์น 2๊ฐ, ๋๊ตฌ์น 2๊ฐ ์ด 7๊ฐ์ ์น์๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ํฌํ
์น์๋ ์ 3๋๊ตฌ์น๋ฅผ ์ ์ธํ ์ฑ์ธ ์น์ 1๋ฒ ์ค์ ์น๋ถํฐ 7๋ฒ ์ 2๋๊ตฌ์น๊น์ง 7์ข
์
์์ฐ์น์๋ฅผ ํ๋ณดํ ํ์, ์ธ์์ ์ผ๋ก ๋ค๋ฅธ ํํ์ ๊ตฌ๋ฉ์ ๋ง๋ค์๋ค. X-์ ์์ํ๋์ ์ํด ๊ตฌ๋ด X-์ ๋ฐ์์ฅ์น(๋ชจ๋ธ๋ช
: CS 2100, ์ ์กฐํ์ฌ:
Carestream Dental LLC, USA)๋ฅผ ์ด์ฉํ์๊ณ , X-์ ์กฐ์ฌ ์กฐ๊ฑด์ ๊ด์ ์ 60kV, ๊ด์ ๋ฅ 7mA, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋
ธ์ถ์๊ฐ 0.125s์ผ๋ก
์กฐ์ ํ์๋ค
(3). ์น์๋ง๋ค 2๊ฐ์ ์๋์ด ์กด์ฌํ๋ฉฐ ์ด 14๊ฐ์ ์๋์ ๋ํด ์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๊ณผ DRLSE ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฐ๊ฐ ์ ์ฉํ์๋ค. ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ Intelยฎ Xeonยฎ
Silver 4110 Processor, 128GB DDR4 RAM, NVIDIA Titan XP์ ํ๊ฒฝ์์ ์งํํ์๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ๋ ์ด๋ก์, DRLSE๋
๋นจ๊ฐ์์ผ๋ก ๋ํ๋ด์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 3๋ฅผ ๋ณด๋ฉด ์ด ์คํ์ ์ ์ฒด์ ์ธ ์์คํ
์ ํ๋ฆ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ์ฌ์ฉ์์ ์ํด ROI (Region of Interest)๋ฅผ ์ค์ ํ๋ฉด, ์ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณผ์ ์
๊ฑฐ์ณ ์คํ
์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๊ณผ DRLSE ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉํ๋ค. ์ด๊ธฐ ์ค๊ณฝ์ ์ค์ ์ ์ค๊ณฝ์ ์ ์ถ์ถ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ง์ ์ํฅ์ ์ค๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ๋ณ๋ณ์ ์ถฉ๋ถํ ํฌํจํ๋
์ฌ๊ฐํ์ ์ค์ ํ๊ณ , ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋์ผํ๊ฒ ์ ์ฉํ์๋ค. ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๋ค์ ์ด๊ธฐ ์ค๊ณฝ์ ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ต์ํ ์ฐ์ฐ์ ๋ฐ๋ณตํ์ฌ ์์๋๋ ๋ณ๋ณ์ ์ค๊ณฝ์ ์ ์ฐพ์ ์ ์๋ค.
์ค๋ค์ดํฌ์ ๊ฐ์ค์น๋ ์ฐ์์ฑ์๋์ง, ๊ณก๋ฅ ์๋์ง, ์ด๋ฏธ์ง ์๋์ง๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์๋๋ฐ ๊ฐ๊ฐ 0.45, 0.26, 0.28 ๋ก ์ค์ ํ์๋ค. DRLSE์์๋
์๋์ง ํจ์์ ํ๋ผ๋ฏธํฐ ฮผ๋ 0.2/3, ฮป๋ 5, ฮฑ๋ 1.1, ์ฃ์ง ํจ์ g์ ๊ฐ์ฐ์์ ์ปค๋ ํ๋ผ๋ฏธํฐ ฯ๋ฅผ 20์ผ๋ก ์ค์ ํ์๋ค. ์์คํ
์
๊ทธ๋ฆผ. 4๋ ํฌํ
์น์ X์ ์์์ ์ค๋ค์ดํฌ์ DRLSE ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฐ๊ฐ ์ ์ฉํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 3. ์ ์ฒด ์์คํ
ํ๋ฆ๋
Fig. 3. Overview of the proposed system
๊ทธ๋ฆผ. 4. ์ค๋ค์ดํฌ DRLSE ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์ ์ฉ๊ฒฐ๊ณผ
Fig. 4. Detection result of Snake, DRLSE algorithm
๊ทธ๋ฆผ. 4๋ ์ค๋ค์ดํฌ์ DRLSE ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์ ์ฉ ๊ฒฐ๊ณผ ์์์ด๋ค. ๊ฐ ์น์์ ๋งจ ์ผ์ชฝ ์์์ ์น๊ณผ ์ ๋ฌธ์๊ฐ ํ์ํ ์๋์์ญ(ground truth)์ ๋ํ๋ด๋ฉฐ
์ดํ ์ค๋ฅธ์ชฝ์ ์์๋ค์ ์ฐจ๋ก๋๋ก ์ค๋ค์ดํฌ, DRLSE๋ฅผ ์ ์ฉํ ์์์ด๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ์ DRLSE์ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ํํ์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ํน์ง์ ์ค๊ณฝ์ ์ด๋ฃจ๋ ํํ์ด๋ค.
๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ์ค๋ค์ดํฌ๋ ์ค๋ค์ดํฌ ์๋์ง ํจ์์ ๊ธฐ๋ฐํ์ฌ ์ํ์ ํํ๋ฅผ ์ด๋ฃฌ๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํฌ์ธํธ ๊ฐ์ ๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ๋๋ฉด์ ์ํ์ ํํ๋ฅผ
์ด๋ฃจ๊ณ ๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ๋๊ฑฐ๋ ๊ฒฝ๊ณ์ ๋จธ๋ฌผ๋ ์ ๋ ๋ ์ด์ ์๋ ดํ์ง ์๊ณ ๋ฉ์ถ๋ ํน์ง์ด ์๋ค. ์ด๋ฌํ ํน์ง์ ์ฐพ๊ณ ์ ํ๋ ๋ณ๋ณ์ด ์ํ์ด๋ ํ์ํ์ด ์๋
๊ฒฝ์ฐ ์ ๋๋ก ์ฐพ์ง ๋ชปํ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 4์ 1๋ฒ ์ ์น์ 6๋ฒ ๋๊ตฌ์น์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋์ ํํ๊ฐ ๋น๊ต์ ์ํ์ ๋์ด ์ ํํ๊ฒ ์ฐพ์๋ค. ํ์ง๋ง 5๋ฒ ์๊ตฌ์น์ ์ผ์ชฝ ์๋์ ์ฌ์ง์ ๋ณด๋ฉด ์๋ ๊ฒฝ๊ณ์
์ ๋๋ก ์๋ ดํ์ง ๋ชปํ๊ณ ์ํ์ผ๋ก ์๋ ดํ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์๋ค. DRLSE๋ ์ค๋ค์ดํฌ์ ๋ฌ๋ฆฌ ํํ๊ฐ ๊ณ ์ ๋์ง ์๊ณ ์๋์ง ํฌํํ์์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ ์ธ๋ฐํ๊ฒ
๋ณ๋ณ์ ์ฐพ์ ์ ์์๋ค. ๋๋ถ๋ถ์ ์น์์์ DRLSE๊ฐ ์ค๋ค์ดํฌ์ ๋นํด ๋ชจ์๋ฆฌ ๋ถ๋ถ๊น์ง ๋ณ๋ณ ํ์ง ํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธ ํ ์ ์๋ค. 4๋ฒ ์๊ตฌ์น์ ๊ฒฝ์ฐ๋
์์ชฝ ์๋ ๋ชจ๋ ์น์ ๋ด๋ถ ์ค๊ณฝ์์ ๋ ํ๊ณ ๋ฆ์ ํ์ธํ ์๊ฐ ์๋ค. ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ๋ชจ๋ ๋ฐฐ๊ฒฝ๊ณผ ๊ฐ์ฒด์ ๊ฒฝ๊ณ์ ์์ด์๋ ์ ๊ตฌ๋ณ์ ํด๋ด์๋ค. ํ์ง๋ง ์ผ๋ถ
์น์์ ๋ด๋ถ๊ฒฝ๊ณ์ ์์ด ์ ์ฐพ์ง ๋ชปํ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ์์๋ค. ๊ทธ ์ด์ ๋ ์น์์ ์ธ๋ถ ๊ฒฝ๊ณ๋ ๋ช
์์ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋๋๋ฌ์ง๊ฒ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋์ง๋ง ๋ด๋ถ๊ฒฝ๊ณ์ ์์ด์๋ ์๋๊ณผ
์น์ ๋ช
์์ฐจ์ด๊ฐ ๋ฏธ๋นํ์ฌ ์ค๊ณฝ์ ์ ํํ๊ฒ ์ฐพ์ง ๋ชปํ์๋ค. ๋ํ ์๋์ด ํด ๊ฒฝ์ฐ ์ผ๋ถ ์ค๊ณฝ์์ ๋ ์ด์ ์ค์ง ์๊ณ ๋ฉ์ถ๋ ์ค๋ฅ๊ฐ ์์๋ค.
ํ 1์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์คํ์๊ฐ์ ์ธก์ ํ ํ์ด๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ๋ DRLSE์ ๋นํด ๊ณ์ฐ๋์ด ์ ์ด ์คํ์๊ฐ์ด ๋น ๋ฅด๋ค.
ํ 1์ ๋ณด๋ฉด ์ค๋ค์ดํฌ๋ ํ๊ท 7.43์ด DRLSE๋ 76.42์ด๋ก ์ฝ 10๋ฐฐ ์ ๋ ๋น ๋ฅด๋ค.
ํ 1. ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์คํ์๊ฐ ๋น๊ต
Table 1. Runtime comparison for two algorithms
์์์๊ฐ(sec)
|
Snake
|
DRLSE
|
์น์์ข
๋ฅ
|
์ผ์ชฝ
|
์ค๋ฅธ์ชฝ
|
์ผ์ชฝ
|
์ค๋ฅธ์ชฝ
|
1.์ ์น
|
9
|
7
|
86
|
90
|
2.์ ์น
|
7
|
8
|
64
|
67
|
3.๊ฒฌ์น
|
9
|
6
|
84
|
81
|
4.์๊ตฌ์น
|
7
|
7
|
68
|
68
|
5.์๊ตฌ์น
|
8
|
6
|
67
|
65
|
6.๋๊ตฌ์น
|
7
|
8
|
92
|
86
|
7.๋๊ตฌ์น
|
7
|
8
|
76
|
76
|
ํ 2๋ ์น๊ณผ ์ ๋ฌธ์๊ฐ ํ์ํ ์๋์์ญ๊ณผ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํ ํ์ด๋ค. ์น๊ณผ ์ ๋ฌธ์์ ์๋์์ญ์ ๋ณด์ ํ๊ธฐ ์ํด ํ๋ผ๋ฏธํฐ ฯ๋ฅผ ์ค์ ํ์ฌ ์น๊ณผ ์ ๋ฌธ์๊ฐ
ํ์ํ ์๋์์ญ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์์ชฝ 2ฯ๋งํผ ๋ฒ์๋ฅผ ์ค์ ํด์ฃผ์๋ค. ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ฑ๋ฅ์ ์ ๋์ ์ผ๋ก ๋น๊ตํ๊ธฐ ์ํด
์(14)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ํ๋๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค.
ํ 2. ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์ฑ๋ฅ ๋น๊ต
Table 2. Accuracy comparison for two algorithms
Accuracy(ฯ=3)
|
Snake
|
DRLSE
|
์น์์ข
๋ฅ
|
์ผ์ชฝ
|
์ค๋ฅธ์ชฝ
|
์ผ์ชฝ
|
์ค๋ฅธ์ชฝ
|
1.์ ์น
|
0.2648
|
0.5048
|
0.4564
|
0.4065
|
2.์ ์น
|
0.6437
|
0.8333
|
0.4812
|
0.8097
|
3.๊ฒฌ์น
|
0.6485
|
0.5906
|
0.6795
|
0.8417
|
4.์๊ตฌ์น
|
0.7595
|
0.6302
|
0.9222
|
0.5967
|
5.์๊ตฌ์น
|
0.2721
|
0.5714
|
0.3713
|
0.4309
|
6.๋๊ตฌ์น
|
0.8626
|
0.6997
|
0.668
|
0.9333
|
7.๋๊ตฌ์น
|
0.404
|
0.3612
|
0.0361
|
0.398
|
ํ๊ท
|
0.5748
|
0.5944
|
๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด ์ฐพ์ ํฝ์
์, ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด ์ฐพ์ ์ค๊ณฝ์ ์ ํฝ์
์ค ฯ ๋ฒ์ ๋ด์ ์ํ๋ ํฝ์
์์ด๋ค. ์คํ๊ฒฐ๊ณผ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ์คํ์ ์ ์ฉํ ฯ๋ 3์ด๋ค.
ฯ๊ฐ 2์ผ ๋ ์ค๋ค์ดํฌ ํ๊ท ์ ํ๋๋ 0.4343, DRLSE 0.4469๋ก ๋น๊ต์ ๋ฎ์ผ๋ฉฐ, ฯ๊ฐ 4์ผ ๋ ์ค๋ค์ดํฌ๋ 0.6557, DRLSE๋ 0.6812์ด์๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์น์์๋์ ๊ฒ์ถํ๊ธฐ ์ํด ์ค๋ค์ดํฌ, DRLSE ๋ ๊ฐ์ง์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉํ๊ณ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ตํ์๋ค.
์ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณผ์ ์ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉ ์ ์ก์์ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์์์ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ์กฐํ๋ ์ญํ ์ ํ๋ค. ์ ์ฒ๋ฆฌ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ช
์ ๋๋น ์คํธ๋ ์นญ, ์๋ฐฉํฅ ํํฐ,
์บ๋ ์ฃ์ง๊ฐ ์ฌ์ฉ๋์๋ค. ๋ช
์ ๋๋น์คํธ๋ ์นญ์ ์์์ ํ์คํ ๊ทธ๋จ ๋ถํฌ๋ฅผ ๊ณ ๋ฅด๊ฒ ํ์ฌ ์์์ด ๋ ์ ๋ณด์ด๋๋ก ํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฐฉํฅ ํํฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ก์์ ๊ฑฐ์
์ฃ์ง๋ฅผ ๋ ๋๋๋ผ์ง๊ฒ ํ์๋ค. ์บ๋ ์ฃ์ง๋ ์ฃ์ง๋ง์ ์ถ์ถํ์ฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด ์ฃ์ง๋ฅผ ์ฐพ์ ์ ์๊ฒ ํ์๋ค. ์ดํ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ์๋ ์ค๋ค์ดํฌ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๊ณผ DRLSE
์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ด์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ๋ค์ ์ ์๋ ์๋์งํจ์๊ฐ ๊ฐ์ฅ ์ต์ํ๋๋ ์ค๊ณฝ์ ์ ์ฐพ์๋ด์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์ค๋ค์ดํฌ๋ ์๋์ง ํจ์์ ๊ธฐ๋ฐํ์ฌ ์ด๊ธฐ
์ค๋ค์ดํฌ ํฌ์ธํธ๋ค๊ฐ ๋ฑ๊ฐ๊ฒฉ์ด ๋์ด ๊ฒฐ๊ตญ ์ํ์ผ๋ก ์๋ ดํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด๋ฌํ ํน์ฑ ๋๋ฌธ์ ์ํ์ด ์๋ ๋ค๋ฅธ ํํ์ ์๋์ ์ฐพ๋๋ฐ ํ๊ณ๊ฐ ์์๋ค. ๋ ๋ฒจ์
๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ธฐ๋ฐํ DRLSE๋ ๊ด์ฌ์์ญ์ ํํ ๋ณํ์ ๋ํ์ฌ ์ฝ๊ฒ ์ ์ํ ์ ์๋ ์ฅ์ ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ์ค๋ค์ดํฌ ๋ณด๋ค ๊ณ์ฐ๋์ด ๋ง์ ์๊ฐ์ด ๊ฑธ๋ฆฌ์ง๋ง ๋
์ธ๋ฐํ๊ฒ ์๋์ ์ฐพ์ ์ ์์๋ค.
ํฅํ ํฌํ
์น์๊ฐ ์๋ ์ค์ ์น์ X-์ ์์์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ค์ ํ๊ฒฝ์์๋ ๋ ๊ฐ์ง ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด ์ด๋ป๊ฒ ๋ค๋ฅธ์ง์ ๋ํ ๋ถ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๋ํ
ฯ์ ๋ฐ๋ผ ์ ํ๋๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ต์ ์ ๊ฐ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๊ฒ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
This work was supported by the National Research Foundation of Korea(NRF) grant funded
by the Korea government(MSIT) (No. 2017R1E1A1A03070297). This research was supported
by the MSIT(Ministry of Science and ICT), Korea, under the ITRC(Information Technology
Research Center) support program(IITP-2018-0-01433) supervised by the IITP(Institute
for Information & communications Technology Promotion).
References
Ministry of Health and Welfare , 2016, Korea Centers for Disease Control and Prevention,
Korea Health Statistics 2015
Pretty I. A., Oh PK, 2006, Review-Caries detection and diagnosis : Novel technologies,
in Journal Of Dentistry โ Els evier, Vol. 34, pp. 727-739
Huh J., Nam H., Kim J., Park J., Shin S., Lee R., 2015, Studies of Automatic Dental
Cavity Detection System as an Auxiliary Tool for Diagnosis of Dental Caries in Digital
X-ray Image, Prog Med Phys, Vol. 26, pp. 52-58
Heo Chang-hoe, Kim Min-jeong, Cho Hyun-chong, 2016, A Study of Computer-aided Detection
System for Dental Cavity on Digital X-ray Image, The transactions of The Korean Institute
of Electrical Engineers, Vol. 65, No. 8, pp. 1424-1429
Pitts N. B., Ekstrand K. R., The ICDAS Foundation , 2013, International Caries Detection
and Assessment System (ICDAS) and its International Caries Classification and Management
System (ICCMS) โ Methods for staging of the caries process and enabling dentists to
manage caries, ommunity Dent. Oral. Epidemiol, Vol. 41, pp. 41-52
Canny J., 1987, A computational approach to edge detection, in Readings in Computer
Vision, ed: Elsevier, pp. 184-203
Green B., 2002, Canny edge detection tutorial, Retrieved: March, Vol. 6
Kass M., Witkin A., Terzopoulos D., 1988, Snakes: Active contour models, International
journal of computer vision, Vol. 1, pp. 321-331
OSHER Stanley, SETHIAN James A., 1988, Fronts propagating with curvature-dependent
speed: algorithms based on Hamilton-Jacobi formulations, Journal of computational
physics, Vol. 79, No. 1, pp. 12-49
Chan T. F., Vese L. A., 2001, Active contours without edges, IEEE Transactions on
image processing, Vol. 10, pp. 266-277
Li C., Xu C., Gui C., Fox M. D., 2010, Distance regularized level set evolution and
its application to image segmentation, IEEE transactions on image processing, Vol.
19, pp. 3243-3254
์ ์์๊ฐ
๊น ๋ ํ (Dae-han Kim)
1992๋
06์ 26์ผ์
2017๋
๋ ๊ฐ์๋ํ๊ต ์ ์๊ณตํ์ ๊ณต ์กธ์
2017๋
~ํ์ฌ ๊ฐ์๋ํ๊ต BIT ์๋ฃ์ตํฉํ ์์ฌ๊ณผ์
E-mail :
daehan@kangwon.ac.kr
ํ ์ฐฝ ํ (Chang-hoe Heo)
1990๋
11์ 12์ผ์
2015๋
๋ ๊ฐ์๋ํ๊ต ์ ์๊ณตํ์ ๊ณต ์กธ์
2017 ๊ฐ์๋ํ๊ต BIT ์๋ฃ์ตํฉํ ์กธ์
(์์ฌ)
2017~ํ์ฌ ์ธ์ฐ๋ํ๊ต ์๊ณผ๋ํ ์ํ๊ณผ ์ฐ๊ตฌ์
E-mail :
gobonk07@gmail.com
์กฐ ํ ์ข
(Hyun-chong Cho)
2009๋
๋ฏธ๊ตญ ํ๋ก๋ฆฌ๋ค ๋ํ๊ต ์ ๊ธฐ์ปดํจํฐ๊ณตํ๊ณผ ์กธ์
(์์ฌ, ๋ฐ์ฌ)
2013๋
~ํ์ฌ ๊ฐ์๋ํ๊ต IT๋ํ ์ ์๊ณตํ๊ณผ ๋ฐ BIT ์๋ฃ์ตํฉํ ์กฐ๊ต์