๋ฐฐ๋ฌธ๊ท
(Munkyu Bae)
1iD
๊น๊ฑดํ
(Guntae Kim)
1iD
๋ฐ์ดํ
(Yi-Hyeong Park)
2iD
๊ฐ์ฐฝ๋ฌต
(Chang Mook Kang)
โ iD
-
(Dept. of Electrical Engineering, Incheon National University, Korea.)
-
(Dept. of Embedded System Engineering, Incheon National University, Korea.)
Copyright © The Korean Institute of Electrical Engineers(KIEE)
Key words
Healthcare, Wearable device, IMU, Motion classification, Transfer learning
1. ์ ๋ก
์ต๊ทผ IoT ์๋์ ํต์ฌ ๊ธฐ์ ์ค ํ๋์ธ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๊ธฐ๊ธฐ๊ฐ ํฐ ๊ด์ฌ์ ๋ฐ์ผ๋ฉฐ ๋ฏธ๋ ์ฐ์
์ ๊ธฐ๋์ฃผ๋ก ๊ผฝํ๊ณ ์๋ค(1). ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๊ธฐ๊ธฐ๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ ์ฒด ๋์ ์ค์ ์ฐฉ์ฉํ ์ ์๋๋ก ๋ง๋ค์ด์ง ์ ์๊ธฐ๊ธฐ์ด๋ค. ์ ์ฒด์์ ์ํต์ด ๊ฐ๋ฅํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๊ธฐ๊ธฐ๋ ์ต๊ทผ ์ํํ ๋ฐ ๋ฐฐํฐ๋ฆฌ
์ฑ๋ฅ์ ํฅ์, ๋ค์ํ ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ฐ๋ฐ ๋ฑ์ผ๋ก ์์๊ฐ ๋์ฑ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋ค. ํนํ COVID-19 ์ ํ ์ดํ ์ง๋จ ์ฒด์กํ๋์ ๋ํ ๊ท์ ๋ฐ ๊ฐ์ผ ์ฐ๋ ค์ ๋ฐ๋ผ
๊ฐ์ธ์ ๊ฑด๊ฐ๊ด๋ฆฌ์ ํ ํธ๋ ์ด๋ ๋ฌธํ๊ฐ ์ฑํํ๋ฉด์ ํฌ์ค์ผ์ด ๋ฐ ํผํธ๋์ค ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๊ธฐ๊ธฐ์ ๋ ๋ง์ ๊ด์ฌ์ด ๋ํ๋๊ณ ์๋ค(2-3).
์จ์ด๋ฌ๋ธ ๊ธฐ๊ธฐ์๋ ์ฐฉ์ฉ ํํ์ ๋ฐ๋ผ ํฌ๊ฒ ํด๋ํ๋ ํํ์ ์ ํ ๋ฐ ์ก์ธ์๋ฆฌ์ ๊ฐ์ ์ก์ธ์๋ฆฌํ, ์๋ฅ ํํ์ธ ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ, ์ ์ฒด์ ๋ถ์ฐฉํ ์ ์๋ ํํ์
์ ์ฒด ๋ถ์ฐฉํ, ์ ์ฒด์ ์ง์ ์ด์ํ๊ฑฐ๋ ๋ณต์ฉํ๋ ํํ์ ์์ฒด ์ด์ํ์ผ๋ก ๋ถ๋ฅ๋๋ค(4). ์ด๊ธฐ์๋ ์๋ชฉ์ ์ฐฉ์ฉํ๋ ์ก์ธ์๋ฆฌํ์ด ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋์์ผ๋ ํ์ฌ๋ ๋ณด๋ค ๋ง์ ์ฌ์ฉ์์ ์์ฒด ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ธก์ ํ ์ ์๋ ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ์ ๋๋ฐ์ด์ค๋ ํ๋ฐํ
๊ฐ๋ฐ๋๊ณ ์๋ค(5).
์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ํตํด ๊ตฌํํ ์ ์๋ ๋ํ์ ์ธ ๊ธฐ์ ๋ก ๋ชจ์
์บก์ณ ๊ธฐ์ ๊ณผ ๋์๋ถ์ ๊ธฐ์ ์ด ์๋ค. ๋ชจ์
์บก์ณ๋ ํผ๊ด์ฐฐ์์ ์์ง์์ 3์ฐจ์
๊ณต๊ฐ์์ ์ถ์ ํ๊ณ ์ ์ฅํ์ฌ ๋ค๋ฅธ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉํ ์ ์๋๋ก ๋ง๋ ๊ธฐ์ ์ด๋ค(6).
๊ทธ๋ฆผ. 1. ์ผ์ ๋ฐฐ์น & IMU, ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ์
Fig. 1. Sensors placement & IMU, flex pressure sensor
์ด๋ฌํ ๋ชจ์
์บก์ณ ์๋น์ค๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ถ์ถํ๋ ๋ฐฉ์์ ๋ฐ๋ผ ๊ดํ์, ๊ธฐ๊ณ์, ์ ์๊ธฐ์ฅ์ ๋ฑ์ผ๋ก ๋ค์ํ๊ฒ ๊ตฌํ๋์ด์๋ค. ๋ํ์ ์ธ ๊ดํ์ ๋ชจ์
์บก์ณ์ ๊ฒฝ์ฐ
ํผ๊ด์ฐฐ์์ ์ ์ฒด์ ๋ถ์๋ง๋ค ๋ง์ปค๋ฅผ ๋ถ์ฐฉํ ๋ค ๋ค์์ ์นด๋ฉ๋ผ๊ฐ ์ดฌ์ํ ์์์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์์น๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ ๋ฐฉ์์ด๋ค
(7). ๊ทธ๋์ ๊ดํ์ ๋ชจ์
์บก์ณ๋ ๊ณ ์์ดฌ์๊ณผ ๋ค์์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ง ํ๋ณด๋๋ค๋ฉด ์ ํํ ํํ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค
(8). ํ์ง๋ง ๋ฐ๋๋ก ์นด๋ฉ๋ผ์ ๊ฐ์๊ฐ ์ ์ผ๋ฉด ๊ด์ฐฐ์ ์ฌ๊ฐ์ง๋๊ฐ ๋ฐ์ํ์ฌ ์ ํํ ์ถ์ ์ด ์ด๋ ค์์ง๋ ๋ฑ ํ๊ฒฝ์ ์ธ ์์์ ์ ์ฝ๋ฐ๋๋ค๋ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค. ์ด์ ๋ฐํด
๊ด์ฑ์ผ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ ๊ฒฝ์ฐ ์ํธ๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ๋ฉด ๋น๊ต์ ๊ณต๊ฐ์ ์ธ ์ ์ฝ ์์ด ๋ชจ์
์บก์ณ๋ ๋์๋ถ์์ ํ ์ ์๋ค
(9). ๋ํ ์ ์ฒด ์ ๋ฐ์ ๋ถ์ฐฉ๋ ์ผ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก๋ถํฐ ์ ํํ ํ๋จ์ด ๊ฐ๋ฅํด์ง๋ฏ๋ก ์ก์ธ์๋ฆฌํ ๋๋ฐ์ด์ค ๋ณด๋ค ์ ํํ ์ด๋ ๋ถ์ ๋ฐ ๊ฐ์ด๋ ์ ๊ณต์ด ๊ฐ๋ฅํด์ง๋ค.
ํ์ง๋ง ๋ค์์ IMU(Inertial Measurement Unit)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ ๋จ๊ฐ๊ฐ ๋์์ง๊ฒ ๋๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 2. ์ ์ฒด ์์คํ
๊ตฌ์กฐ๋
Fig. 2. System architecture
์ด๋ฌํ ์ฌ์ฉ ๊ณต๊ฐ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํจ๊ณผ ๋์์ ์ฅ๋น ์ ์ ๋น์ฉ ์ ๊ฐ์ ๋ชฉํ๋ก ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ ์ค์ธ IMU ๋๋น ํจ์ฌ ์ ๋ ดํ๊ฒ ์์ฐ ๊ฐ๋ฅํ ํ๋ ์ค
์๋ ฅ์ผ์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ชจ์
์บก์ณ์ ๋์๋ถ๋ฅ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ์ ์ํ๋ค. ์ ์ํ ๋ฐฉ์์ ์นด๋ฉ๋ผ ์์ด ์ฌ์ฉํ ์ ์๊ธฐ์ ๊ณต๊ฐ์ ์ฝ์
๋ฐ์ง ์์ผ๋ฉฐ, ์ต์ํ์ IMU์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ฅผ ์กฐํฉํ์ฌ ๊ตฌ์ฑํ์ฌ ์ ์ ๋จ๊ฐ๋ฅผ ๋ฎ์ถ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค. ์ ์๋ ์์คํ
์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ ์ด ํ์ต
๊ธฐ๋ฐ ์ด๋ ๋์ ๋ถ๋ฅ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ๋ฐ ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ๋ ์์ธ ์ถ์ ๋ฐ ์ ํ๋ ํ๊ฐ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ตฌํํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฃผ์ ๊ธฐ์ฌ ์ฌํญ์ ๋ค์๊ณผ
๊ฐ์ด ์์ฝํ ์ ์๋ค.
- ์ฌ์ฉ ๊ณต๊ฐ์ ์ ์ฝ์ ๋ฐ์ง ์๋ ๋น ๊ดํ์ ๋ชจ์
์บก์ณ ๋ฐ ๋์๋ถ์ ๊ธฐ๋ฒ๊ตฌํ
- ์ฅ๋น ์ ์ ๋จ๊ฐ ์ ๊ฐ์ ์ํด ๋ค์์ IMU๋ง์ ์ฌ์ฉํ์ง ์๊ณ IMU์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ฅผ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ์ฌ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ์ฅ๋น ๊ฐ๋ฐ
- ์ ์ ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก๋ ๋ถ๋ฅ ์ ํ๋๋ฅผ ๋์ด๊ธฐ ์ํด ์ฌ์ ํ์ต๋ Inception V3๋ฅผ ์ด์ฉํ ์ ์ดํ์ต ๊ธฐ๋ฒ ์ ์ฉ
2. ๋ณธ ๋ก
2.1 ํ๋์จ์ด ๊ตฌ์ฑ
์ฌ์ฉ์์ ๋์์ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด ์ ์๋ ํ๋์จ์ด์ ์ผ์ ๊ตฌ์ฑ๋๋ ๊ทธ๋ฆผ 1๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์์ฒด๋ถ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋ฑ, ์ผํ ์์, ์ค๋ฅธํ ์์์ IMU๋ฅผ ๊ฐ 1๊ฐ, ์ํ ํ๊ฟ์น์ ๊ฐ๊ฐ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ์๋ฅผ 3๊ฐ์ฉ ๋ฐฐ์นํ์๋ค. ํ์ฒด๋ถ ๋ํ
ํ๋ฆฌ, ์์ชฝ ํ๋ฒ
์ง ์๋ถ๋ถ์ IMU๋ฅผ 1๊ฐ์ฉ, ์์ชฝ ๋ฌด๋ฆ ๋ถ๋ถ์ ๊ด์ ๋น 3๊ฐ์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ฅผ ๋ฐฐ์นํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌ์ฉ๋ IMU๋ ๋ฏธ๊ตญ InvenSense์ฌ์์ ์ ์ํ MPU6050์ด๋ค. MPU6050์ ๊ฐ ์ฑ๋๋น 16bit ADC ๋ชจ๋์ ๊ฐ์ง MEMS(Micro
Electro Mechanical Systems) ๊ธฐ๋ฐ ๊ด์ฑ์ผ์๋ก์จ x, y, z ์ถ์ ์ ํ ๊ฐ์๋, ์์ด๋ก์ค์ฝํ ๊ฐ์ ์ ์ ์๋ค. ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋
13cm์ ๊ธธ์ด๋ฅผ ๊ฐ์ก์ผ๋ฉฐ ๊ตฌ๋ถ๋ฌ์ง ์ ๋, ์๋ ฅ์ ์ ๋์ ๋ฐ๋ผ ์ ํญ๊ฐ์ด ๋ฐ๋๋ ํน์ง์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ์ด๊ธฐ ์ ํญ์ 10Mฮฉ์ด๋ฉฐ ๊ตฌ๋ถ๋ฌ์ง๋ ์ ๋์ ๋ฐ๋ผ
150ฮฉ๊น์ง ๊ฐ๋ณ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
IMU๋ฅผ ์ ์ฒด์ ์ต๋ํ ๋ฐ์ฐฉ์ํฌ ๊ฒฝ์ฐ ๊ทผ์ก์ ์์ถ, ์ด์ ์ํ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฌ๋ผ์ง๋ ๊ทผ์ก์ ๋ชจ์ ๋๋ฌธ์ ์์ธ ์ถ์ ์ ๋ฐฉํด๊ฐ ๋ ์ ์๋ค(10). ๊ทธ๋์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด๋ฌํ ์ํฅ์ ์ค์ด๊ธฐ ์ํด ๊ทธ๋ฆผ 1๊ณผ ๊ฐ์ด IMU ์ผ์๋ฅผ ํผ๋ถ์ ๋ฐ๋ก ๋ถ์ฐฉํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ ๋์ 1x5.5x8์ ๋ถํผ๋ฅผ ๊ท๊ฒฉ์ ๊ฐ์ง ๋ธ๋ ๋๋ณด๋ ์์ IMU ์ผ์๋ฅผ ๋ถ์ฐฉ ํ ์ฐฉ์ฉํ์๋ค.
ํด๋น ์ผ์๋ค์ ์์ฒด๋ถ์ ํ์ฒด๋ถ๋ก ๋๋์ด 2๊ฐ์ ์๋์ด๋
ธ Due ๋ณด๋์ ์ฐ๊ฒฐํ๋ค. MPU6050์ I2C ํต์ , ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ ์๋ ๋ก๊ทธ ์
๋ ฅ์ ํตํด
๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์ ํ๋๋ก ์ฒ๋ฆฌํ์์ผ๋ฉฐ Due ๋ณด๋๋ PC์์ serial ํต์ ์ผ๋ก MATLAB ํ๊ฒฝ์ ์ผ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ์กํ๊ฒ ์ธํฐํ์ด์ค๋ฅผ ๋ง์ท๋ค.
2.2 ๋์๋ถ๋ฅ ๋ฐ ๋ชจ์
์บก์ณ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฒด ์์คํ
๊ตฌ์กฐ
๊ทธ๋ฆผ 2๋ ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ๋ ์์คํ
์ ์ ์ฒด์ ์ธ ๊ตฌ์กฐ๋์ด๋ค. ์ฌ์ฉ์์ ์์ง์์ ํ์ธํ๋ ๋ณ๋์ ์นด๋ฉ๋ผ ์์ด ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ง์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฌ์ฉ์๊ฐ
์ด๋ค ๊ทผ๋ ฅ์ด๋์ ํ๋์ง ๋ถ๋ฅํ๊ณ , ํด๋น ๊ทผ๋ ฅ์ด๋์์ ์ ํํ ์์ธ๋ฅผ ์ทจํ๊ณ ์๋์ง ํ์
ํ๋ ์์คํ
์ ๊ตฌ์ฑํ์๋ค. ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ
์ฌ์ฉ์๋ ์์ง์์ ์์ํ๊ธฐ ์ ์ ํน์ ์์ธ๋ฅผ ์ทจํ์ฌ ์บ๋ฆฌ๋ธ๋ ์ด์
๊ณผ์ ์ ์งํํ๋ค. ์ดํ ๋ฐ์ง, ์ค์ฟผํธ ๋ฑ์ ์ด๋ ๋์์ ์์ํ๋ฉด IMU์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์์
์ ํธ๊ฐ ์์คํ
์ผ๋ก ์ ๋ฌ๋๋ค. ์์คํ
์ ๋์๋ถ๋ฅ์ ๋ชจ์
์บก์ฒ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ฉฐ ๋์๋ถ๋ฅ๋ ์ผ์๋ค์ ๊ฐ์ wavelet ๋ณํ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ด๋ค
์ด๋์ ํ๋์ง ํ์
ํ๊ธฐ ์ํด ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ๋ชจ์
์บก์ฒ๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ํด๋น ๋์์ ์ ํํ๊ฒ ์ํํ๋์ง ํ์
ํ๊ธฐ ์ํ ๊ฐ์ด๋๋ฅผ ์ ์ํ๊ธฐ ์ํด ๊ตฌ์ฑ๋๋ค.
2.3 ๋ชจ์
์บก์ณ
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ๋ ์์คํ
์ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋ณ๋์ ์กฐ์ ์์ด ์ด๋์ ์์ํ๋ฉด ์ฆ์ ํด๋น ์ด๋์ด ๋ถ๋ฅ๋๊ณ , ํด๋น ์ด๋์ ์ ํํ ์์ธ๊ฐ TV ๋๋ ๊ฐ์ธ ๋์คํ๋ ์ด์
์ ๊ณต๋๋ค. ์ด ๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ฌ๋ฐ๋ฅธ ์์ธ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉฐ ์ด๋ํ๋์ง ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ ์ฌ์ฉ์์ ์์ง์์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก
ํ์
ํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
์นด๋ฉ๋ผ ์์ด ์ฌ์ฉ์์ ์์ง์์ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํด IMU์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ ๋ชจ์
์บก์ณ ์์คํ
์ ๊ตฌ์ฑํ๋ค. ์ด๋, ์ธ๊ฐ์ ์์ง์์ ๊ทธ๋ฆผ 3๊ณผ ๊ฐ์ ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ๋ก ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ฐ ๋ถ์์ ์ขํ๊ณ ํต์ผ์ ์ํด ์์ ์ ์์ธ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ฌ์ฉ์ ์ ์ฒด์ ์ผ์ชฝ์ x์ถ ๋ฐฉํฅ, ํ๋ฉด์ y์ถ ๋ฐฉํฅ, ์ค๋ ฅ
๋ฐ๋ ๋ฐฉํฅ์ z์ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ ์ญ ์ขํ๊ณ๋ฅผ ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ IMU ์ผ์์ body frame๋ ์ ์ญ์ขํ์ ๋ง๊ฒ ์ขํ๋ณํ์ ์งํํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ค์ผ๋ ํค
๋ชจ๋ธ์ ์ค์ ๋ ๊ด์ ์ ๊ทธ๋ฆผ 3๊ณผ ๊ฐ์ด ํ๋ฆฌ, ๋ฑ, ์ด๊นจ, ๊ณจ๋ฐ, ๋ฌด๋ฆ, ํ๊ฟ์น์ด๋ค. ์์ฒด๋ถ์ ๋ฑ, ์ค๋ฅธ์ชฝ ํ, ์ผ์ชฝ ํ, ํ์ฒด๋ถ์ ํ๋ฆฌ, ์ค๋ฅธ์ชฝ ํ๋ฒ
์ง, ์ผ์ชฝ ํ๋ฒ
์ง ์์ผ๋ก IMU
์ผ์ ์ธ๋ฑ์ฑ์ ํ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 3. ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ๋ง(์ ๋ฉด ๊ธฐ์ค), IMU ์ธ๋ฑ์ฑ
Fig. 3. Skeleton modeling & IMU index
์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฐฉ์ฉ ๊ณผ์ ์์ ์ฌ์ฉ์์ ๋ฐ๋ผ ๋ค๋ฅธ ์ฒดํ, ์ท์ ๋คํ์ด์ง ๋ฑ์ ์ํด ์๋์น ์์ IMU์ ๋คํ๋ฆผ์ด ๋ฐ์ํ ์
์๋ค. ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ์ ๋ํ ์๋ฅ์ ๋ด์ฅ๋์ด ์๊ธฐ์ ์ฌ์ฉ์์ ์ฒดํ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์ฐฉ ์ ๋๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๋ฉฐ, ๊ฐ์ ๋์์ ์ํํ๋๋ผ๋ ๊ตฌ๋ถ๋ฆผ ๊ฐ๋ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด๋
ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์์ ์ถ๋ ฅ ์ ํญ๊ฐ์ด ๋ค๋ฅผ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ํ์์ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํด ์ด๊ธฐ ๊ธฐ์ธ์ด์ง IMU์ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ณด์ํด์ค ํ์๊ฐ ์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ฉ์ ์ฒดํ์
๋ง์ถฐ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์์ ์ ํญ ์ถ๋ ฅ ์ต๋, ์ต์๊ฐ์ ํ์
ํ๋ ๊ณผ์ ์ด ํ์ํ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์์ ์บ๋ฆฌ๋ธ๋ ์ด์
์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์์ 10์ด๊ฐ ํ, ๋ค๋ฆฌ ๊ด์ ์ ์ต๋ํ ๊ตฌ๋ถ๋ฆฐ ์์ธ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉด์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ๋ค. ์ด์ด์ ๋ค์ 10์ด๊ฐ ์ ์์ธ๋ก
์ ์ง์ํ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ๋ค. ์ ํ ๋์์์๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ํ๊ฟ์น, ๋ฌด๋ฆ์ ์ต๋ํ ๊ตฌ๋ถ๋ ธ๋ค ๊ฐ์ฃผํ์ฌ ์ ์ฅ๋ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ์์ ๊ฐ์ ํ๊ท ๊ฐ์ด
์ต๋ ๊ตฌ๋ถ๋ฆผ ๊ฐ๋(135ยฐ)์ ํด๋นํ๋ค๊ณ ์ ์ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์์ธ์์ ์์ง๋ ๊ฐ IMU ๋ฐ์ดํฐ๋ ๋ค๋ฅธ ์์ง์์ด ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ค๋ ฅ๊ฐ์๋์๋ง ์ํฅ์
๋ฐ์๋ค๊ณ ๊ฐ์ ํ์ฌ ์(1), ์(2), ์(3)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ฅ๋ x, y, z ๊ฐ์๋๋ค์ ํ๊ท ๊ฐ๋ผ๋ฆฌ arctan์ ํตํด ๊ธฐ์ธ์ด์ง ๊ฐ์ ๊ณ์ฐํ๋ค. ๊ณ์ฐ๋ ๊ฐ๋งํผ ์ด๊ธฐ ์์ธ์ ๋ณด์ํด์ฃผ์ด ์ ํํ ์ ์์ธ๋ฅผ
๊ตฌํํ์๋ค. ๋ํ ํํ ๋์์ธ ์ ์์ธ์์ ์์ง๋ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ ํ๊ท ๊ฐ์ ํ๊ฟ์น์ ๋ฌด๋ฆ์ ์ต๋ํ ํธ ์ํ๋ผ๊ณ ๊ฐ์ฃผํ์ฌ ๊ตฌ๋ถ๋ฆผ ๊ฐ๋๊ฐ 0ยฐ์ด๋ผ๊ณ
์ ์ํ์๋ค. ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ๋์ ์ ์ถ๋ ฅ๋๋ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์์ ๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ ์ ์ ์๋ ์ต๋์ต์๊ฐ ์ฌ์ด ๋น์จ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ด์ฉํด 0ยฐ~135ยฐ์ ํ๊ฟ์น, ๋ฌด๋ฆ ๊ฐ๋๋ฅผ
์ถ์ ํ์๋ค.
์บ๋ฆฌ๋ธ๋ ์ด์
์ดํ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์์ง์ด๋ ๊ณผ์ ์์ ๋ฐ๋๋ ๊ด์ ์ ๊ฐ๋๋ ํด๋น ๋ถ์์ ๋ถ์ฐฉ๋ IMU์ ์์ธ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๋ฅผ ์ถ์ ํจ์ผ๋ก์จ ์ ์ ์๋ค. IMU์์
์ถ๋ ฅ๋๋ ์ ํ ๊ฐ์๋์ ์์ด๋ก์ค์ฝํ ๊ฐ์ ์ตํฉํด์ ์์ธ๊ฐ์ ์ถ์ ํ ์ ์๋๋ฐ ๋ํ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์๋ณด ํํฐ์ด๋ค
(11). ์๋ณดํํฐ๋ ๊ฐ์๋ ๊ฐ๋ง์ผ๋ก ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ตฌํ์ ๋ ๋
ธ์ด์ฆ์ ์ง๋์ ์ทจ์ฝํ๋ค๋ ๋จ์ ๊ณผ ์์ด๋ก์ค์ฝํ ๊ฐ๋ง์ผ๋ก ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ตฌํ์ ๋ ๋๋ฆฌํํธ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ค๋ ๋จ์ ์
์ํธ๋ณด์ํ ํํฐ๋ง ๊ธฐ๋ฒ์ผ๋ก์จ
์(4)์ ๊ฐ์ด ์ ์๋๋ค.
๊ณ ์ฃผํ์์ ์๋ต ํน์ฑ์ด ์ข์ ์์ด๋ก์ค์ฝํ ๊ฐ์ ๊ณ ์ฃผํ ํํฐ๋ฅผ ํต๊ณผ์ํค๊ณ ์ ์ฃผํ์์ ์๋ต ํน์ฑ์ด ์ข์ ๊ฐ์๋ ๊ฐ์ ์ ์ฃผํ ํํฐ๋ฅผ ์ ์ฉ์ํจ ๋ค ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ์ค์น
ฮฑ์ (1-ฮฑ)๋ฅผ ๊ณฑํ๊ณ ๋ ๊ฐ์ ๋ํ๋ค. ์ด๋ ฮฑ ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ํํฐ์ ํน์ฑ์ด ๋ฐ๋๋๋ฐ ฮฑ ๊ฐ์ด ์ปค์ง์๋ก ์์ด๋ก์ค์ฝํ์ ๋น์ค์ด ์ปค์ง๋ฏ๋ก ์์ ์ ์ธ ์ถ๋ ฅ์ด
๋์ค์ง๋ง ๋ฐ์์ด ๋๋ฆฌ๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค. ์ด์ ๋ฐํด ฮฑ๊ฐ ์์ ์ง๋ฉด ๊ฐ์๋์ ๋น์ค์ด ์ปค์ง๋ฏ๋ก ๋
ธ์ด์งํ ์ถ๋ ฅ์ ๋ณด์ด์ง๋ง ๋น ๋ฅด๊ฒ ๋ฐ์ํ๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค.
์ด๋ฌํ ํน์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋น๊ต์ ์ด๋๋ฐ๊ฒฝ์ด ์์ง๋ง ์ยทํ์ฒด์ ์ค์ฌ์ด ๋๋ 2๋ฒ, 5๋ฒ IMU์ ์๋ณดํํฐ์๋ ฮฑ ๊ฐ์ 0.99๋ก, ํ๋ค๋ฆฌ
๋ถ๋ถ์ ๋ด๋นํ์ฌ ๋ง์ ์์ง์์ด ์์๋๋ ๋๋จธ์ง 4๊ฐ์ IMU์ ์๋ณดํํฐ์๋ ฮฑ ๊ฐ์ 0.65๋ก ์ค์ ํ์๋ค.
๋ฐฉํฅ ์ฝ์ฌ์ธ ํ๋ ฌ(DCM)์ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๋ ์ขํ๊ณ์ ๋จ์ ๋ฒกํฐ ๊ฐ์ ๋ด์ ๋ค์ด ์ฑ๋ถ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง ํ๋ ฌ์ด๋ฉฐ ๋ฒกํฐ์ ์ขํ๋ณํ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ค. ์๋ณดํํฐ์์
์ถ๋ ฅ๋๋ ๊ฐ๋๋ ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ์ ์์ ์์ธ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ ์ค์ผ๋ฌ ๊ฐ๋์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ด ๊ฐ๋๋ฅผ Euler - Direct cosine matrix ๋ณํ์
๊ฑฐ์ณ ๋ฐฉํฅ ์ฝ์ฌ์ธ ํ๋ ฌ์ ๊ตฌํ๋ฉด ๊ทธ๋ฆผ 3์ ์ ์ํ ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ์ forward kinematics๋ฅผ ์ฝ๊ฒ ์ ์ฉํ ์ ์๋ค.
๊ด์ ์ด ๋ฒ์ด์ง ๊ฐ๋์ ๊ฐ ๋ถ์์ ๊ธธ์ด๋ฅผ ์ ๋ ๊ทธ ๋ ์ง์ ์ ์ ์ ์๋ค๋ ์ ์์ ์ ๊ธฐ๊ตฌํ์ ๊ฐ๋
๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์์ฒด๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ค์ฌ์ด ๋๋ ๋ฑ์ ์์ธ๋ฅผ
๋จผ์ ๊ตฌํ๋ฉด ๋ ์ง์ ์ด ํ์ ๊ด์ ์ธ ์ด๊นจ์ ์์์ ์ด๋ผ๊ณ ํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ตฌ์กฐ๋ก ์๋ชฉ ๋ฐ๋ชฉ๊น์ง ์ฐ๊ฒฐํด ๋๊ฐ๋ฉด ์ฌ์ฉ์์ ์์ง์์ ์ถ์ข
ํ ์ ์๋ค.
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ ์์คํ
์ ์์ฒด 3๊ฐ, ํ์ฒด 3๊ฐ ์ด 6๊ฐ์ IMU๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ตฌ์ฑํ์๊ธฐ์, ํ๊ฟ์น์ ๋ฌด๋ฆ ๊ด์ ์ดํ์ ์์ง์์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ฅผ
์ด์ฉํ์ฌ forward kinematics๋ฅผ ์ ์ฉํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ์์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๊ฐ ๊ด์ฌํ๋ ํ๊ฟ์น์ ๋ฌด๋ฆ์ ๊ฐ๋๋ ์ค์ผ๋ฌ ์ขํ
๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์์ ๊ด์ ์ธ ํ๊ฟ์น์ ํ๋ฒ
์ง์ ๋ถ์ฐฉ๋ IMU ์ผ์์ ๊ด์ฑ ์ขํ๊ณ ๊ธฐ์ค y์ถ๊ณผ z์ถ์ ๋์ผํ๊ณ x์ถ๋ง ๋ค๋ฅด๋ค. ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์์
์ ํญ ์ถ๋ ฅ๊ฐ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ด๊น๊ฐ ๋๋น ๋ณํ๋ ์๋งํผ x์ถ์ ํ์ ์ ๊ณ ๋ คํด ์ค ์ ์๋ค.
2.4 ๋์๋ถ๋ฅ
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ ์ํ๋ ๋์๋ถ๋ฅ๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋ณ๋์ ์กฐ์ ์์ด ์ด๋์ ์์ํ๋ฉด ์ฆ์ ํด๋น ์ด๋์ด ๋ถ๋ฅํ๊ธฐ ์ํด ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ๋ค์ํ ๊ทผ๋ ฅ์ด๋์ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก
ํ ๋ ๊ธฐ์กด ์ด๋ ๊ฐ์ด๋ ์์คํ
์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด๋ ์ข
๋ฅ๋ฅผ ๋ฐ๊ฟ ๋๋ง๋ค ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ด๋ค ๊ทผ๋ ฅ์ด๋์ ํ ์ง ์ ํํ๋ ๊ณผ์ ์ด ์์ด์ผ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณผ์ ์ ์์ ๊ณ
์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋ฉ์ถค ์์ด ๊ทผ๋ ฅ์ด๋์ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก ํ ์ ์๋๋ก ์ฌ์ฉ์๊ฐ ํ์ฌ ์ํํ๊ณ ์๋ ์ด๋์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ๋ถ๋ฅํ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ตฌ์ฑํ๋ค. ๋ถ๋ฅํ ์ด๋ ๋์์ผ๋ก๋
๊ฐ ๋ถ์๋ณ ์์ง์์ ๋ค์ํ๊ฒ ๋ฐ์ํ ์ ์๋๋ก ์ค์ฟผํธ, ๋ฒํผ, ๋ฐ์ง, ํธ์์คํธ, ๋ค๋ฒจ ํ๋ ์ค๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค.
์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์ฐฉ์ฉํ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ด๋์ ์์ํ๋ฉด 6๊ฐ์ IMU์์๋ ๊ฐ์๋์ ์์ด๋ก์ค์ฝํ ์ ํธ๊ฐ ์ถ๋ ฅ๋๋ค. IMU ์ผ์๋ ์ถ๋ ฅ์ ํธ์
๋
ธ์ด์ฆ๊ฐ ํฌ๊ณ ์ ํ๋ง๋ค ์์ดํ ๋ฐ์ด์ด์ค์ scale factor๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ค๋ ํน์ง์ด ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฃผํ์ ์์ญ์์์ ์ ํธ ๋ถ์์ ํตํด
์ ํธ์ ๋งฅ๋ฝ์ ์ธ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ถ๊ฐ๋ก ํ์
ํ ํ์๊ฐ ์์๊ณ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ๋ณํ์ ๊ทธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ฐ์ ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ๋ณํ์ ์์์ ์๊ฐ์์ญ ์ ํธ๋ฅผ
์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ํจ์๋ฅผ ๊ธฐ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ฃผํ์ ์ฑ๋ถ์ ๋ถ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ฉฐ ์(6)๊ณผ ๊ฐ์ด ํํํ ์ ์๋ค(12).
$x(t)$๋ ์๊ฐ์์ญ์ ์ ํธ์ด๋ฉฐ a์ b๋ ์
๋ ฅ ์ ํธ์ scaling ๋ฐ shifting์ ์ํ ํ๋ผ๋ฏธํฐ๋ค์ด๊ณ , ฯ๊ฐ ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ํจ์์ด๋ค. ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ
ํจ์๋ ์ ํด์ง ์๊ฐ ๋์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ณต์ ๋ฐ๋ณตํ์ฌ ํ๊ท ์ด 0์ธ ์ ํธ์ด๋ฉฐ ๋ํ์ ์ผ๋ก Mexican Hat, Morlet, Biorthoganal ๋ฑ์ด
์๋ค. ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ๋ณํ์ ํธ๋ฆฌ์ ๋ณํ๊ณผ ๋น์ทํ ์ญํ ์ ํ์ง๋ง ํธ๋ฆฌ์ ๋ณํ์ ์ ํธ๊ฐ ์๊ฐ์ ๋ํด์ ๋ณํ์ง ์๋๋ค๋ ๊ฐ์ ํ์ ๋จ์ผ ์ฃผํ์์ ๋ํ ์ ๋ณด๋ง์ผ๋ก
์ ํธ๋ฅผ ๋ถ์ํ๋ ๋ฐ๋ฉด ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ๋ณํ์ ์์ ์ฃผํ์์์ ๋์ ์๋์ฐ๋ก ํฐ ์ฃผํ์์์ ์ข์ ์๋์ฐ๋ก ์ค์ผ์ผ ๋ณํ์ํค๋ฉฐ ์ฐ์ฐํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ์ ํธ๊ฐ ์๊ฐ์
๋ฐ๋ผ ์ฃผํ์ ์ฑ๋ถ์ด ๋ณํํ๋๋ผ๋ ์ ํํ ๋ถ์์ ํ ์ ์๋ค
(13).
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฐ๊ฐ์ IMU์์ ์ถ๋ ฅ๋๋ ์ ํ ๊ฐ์๋ ๋ฐ์ดํฐ์ $a_{x},\: a_{y},\: a_{z}$๋ํด ์ฐ์ ์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ๋ณํ์์ผฐ๊ณ ์์ฑ๋ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ
R, G, B ์ฑ๋์ ์์๋๋ก ๋ฐฐ์ ํ์ฌ 3์ฐจ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ง๋ค์๋ค. ์์ด๋ก์ค์ฝํ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ํด์๋ ์ด ๊ณผ์ ์ ๋์ผํ๊ฒ ์ ์ฉํ์๋ค. ์์ฑ๋ 12๊ฐ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ
ํฉ์ณ ํ๋์ ์๋ก์ด ์
๋ ฅ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ ์ํด์ฃผ์์ผ๋ฉฐ ์
๋ ฅ์ ๋ฐฐ์ด๊ณผ ๋์์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด๋ฏธ์ง ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๊ทธ๋ฆผ 4์ ๊ฐ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 4. ์ค์ผ๋ ํค ๋ชจ๋ธ๋ง(์ ๋ฉด ๊ธฐ์ค), IMU ์ธ๋ฑ์ฑ
Fig. 4. Skeleton modeling & IMU index
๊ทธ๋ฆผ 4๋ฅผ ํตํด ๋น๊ต์ ํ ๋์๋ง์ผ๋ก ์ํ๋๋ ๋ค๋ฒจ ๋์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด๋ฏธ์ง ์๋จ๋ถ์ ํน์ง์ด ๋ํ๋๊ณ ์ ์ ์ด๋์ธ ๋ฒํผ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด๋ฏธ์ง ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ ํธ๊ฐ ํ์ฑํ๋
๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ๋ํ ์์ฒด๋ฅผ ์ ์งํ๊ณ ํ์ฒด๋ฅผ ๊ตฌ๋ถ๋ฆฌ๋ ๋์์ธ ์ค์ฟผํธ์ ๋ฐ์ง์ ๊ฒฝ์ฐ ์์ฒด์ IMU๋ ์ ์ฌํ ํจํด์ผ๋ก ์ถ๋ ฅ์ด ๋์ค์ง๋ง, ํ์ฒด์
IMU๊ฐ ๋ค๋ฅธ ํจํด์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์์์ ํ์ธํ ์ ์๋ค.
์จ์ด๋ธ๋ฆฟ ๋ณํ์ ํตํด ์ด๋ฏธ์ง๋ก ์ฌ์์ฑ ๋ ์ผ์์ ์ ํธ๋ฅผ CNN (convolution neural network)๋ฅผ ํตํด ๋ถ๋ฅํ์๋ค. ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์
๋ฐฉ๋ํ ํ๋ผ๋ฏธํฐ๋ค์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฌ์ ์ ๋ง์ ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ๋ณดํด์ผ ํ๋๋ฐ ๋๋ถ๋ถ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ๋ ๊ณผ์ ์์ ํฐ ๋น์ฉ๊ณผ ์์์ด ์๊ตฌ๋๋ค. ์ด๋ฌํ
๋ฌธ์ ์ ํด๊ฒฐ์ฑ
์ผ๋ก ํน์ ํ๊ฒฝ, ๋ชฉ์ ์๋์ ์ด๋ฏธ ํ์ต์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง ๋ชจ๋ธ์ ์ผ๋ถ ํน์ ์ ์ฒด๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์ ๋ค๋ฅธ ๋ถ์ผ์ ์์ฉํ์ฌ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณผ ์ ์๋ ์ ์ด ํ์ต์ด
์ฌ์ฉ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ค์ํ ์ฌ์ฉ์์ ๋์์ผ๋ก ํ๋ จ ๋ฐ์ดํฐ์
์ ํ๋ณดํ์ง ๋ชปํ ์กฐ๊ฑด์์ ์ต๋ํ ๋์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ง๋ค์ด ๋ด๊ธฐ ์ํด ์ ์ด ํ์ต์ ์ฌ์ฉํ์๋ค(14).
์ฌ์ฉ๋ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ Inception v3์ด๋ฉฐ Inception v3๋ Google์์ ์ ์ํ ๋คํธ์ํฌ๋ก์จ GoogLeNet์ผ๋ก ์๋ ค์ง Inception
v1์ ๊ฐ์ ํ ๋ชจ๋ธ์ด๋ค. ๋น๋์นญ ๊ตฌ์กฐ์ ํฉ์ฑ๊ณฑ ๋ถํด๋ก ์ฐ์ฐ๋๊ณผ ํ๋ผ๋ฏธํฐ๋ฅผ ์ค์ด๋ฉด์ ์ ํ์ฑ์ ๋์๋ค(15).
MATLAB ํ๊ฒฝ์์ Deep Learning Toolbox์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ์ ์งํํ์์ผ๋ฉฐ ํ๋ จ๋ฐ์ดํฐ๋ ๋์ ํด๋์ค๋ณ๋ก ์ฝ 100๊ฐ ์ ๋ ํ๋ณดํ์๊ณ
train/validation ๋น์จ์ 8.5:1.5๋ก ์ง์ ํ์๋ค. ์ด๊ธฐ learning rate๋ 0.005๋ก ์ค์ ํ์์ผ๋ฉฐ Minibatch size๋
20์ผ๋ก ํ๊ณ ์ ์ ๋ฐ์ดํฐ์
์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ epoch๋ 30์ผ๋ก ํ์๋ค. ํ์ต ๊ฒฐ๊ณผ 92.22%์ ๊ฒ์ฆ ์ ํ๋๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
CNN ๋ชจ๋ธํ์ต์ ์ํด ์์์ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ๊ณ ํ๋ จ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ๋ ๊ณผ์ ์ ์งํํ๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ์์ง ์ ์์์ ์ฌ์ฉ์๋
2์ด์ ์๊ฐ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋๊ณ ๊ฐ ๋์ ๋ณ๋ก 1ํ์ ๋์์ ์ํํ๊ฒ ๋๋ค. ํ์ง๋ง ๋ช
ํํ๊ฒ ๊ตฌ๋ถ๋ ํ๋ จ๋ฐ์ดํฐ ๋๋น ์ค์ ์์คํ
์ ์ฌ์ฉํ ๋๋ ์ฐ์์ ์ธ ๋์
๋ณํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ฉฐ, ์ด๋ก ์ธํด ์ผ์๋ก๋ถํฐ ์ฐ์๋ ์
๋ ฅ์ด ๋ค์ด์์ ๋์๋ ๋ถ๋ฅ ์ ํ๋๊ฐ ๋ฎ์์ง๊ธฐ๋ ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํด ๋์ ๋ถ๋ฅ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ
์ต์ข
์ถ๋ ฅ๋จ์ ์ฌ๋ผ์ด๋ฉ ์๋์ฐ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๋ค. 5๋งํผ์ ์ฌ์ด์ฆ๋ฅผ ๊ฐ์ง ์๋์ฐ๊ฐ ๊ฐ์ด ์ด๋ํ๋ฉฐ ์๋์ฐ ๋ด์์ ์ต๋น๊ฐ์ ํด๋น ๋์์ผ๋ก ์ถ๋ ฅํ๋๋ก ๊ทธ๋ฆผ 5์ ๊ฐ์ด ์ค๊ณํ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 5. ์ฌ๋ผ์ด๋ฉ ์๋์ฐ๋ฅผ ํตํ ๋ถ๋ฅ
Fig. 5. Classification via sliding window
๋ํ ์ด๋ ๋์์ ์ ํ์ฑ ํ๋จ ๊ธฐ์ค์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๊ฐ ๋ํ๋ด๋ ํ๊ฟ์น์ ๋ฌด๋ฆ์ ๊ตฌ๋ถ๋ฆผ ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ค๊ณํ์๋ค. ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ
์ฐฉ์ฉํ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๊ธฐ์ค ๊ฐ์ ๋๋ฌํ์ง ๋ชปํ ์ฑ๋ก ํด๋น ๋์์ ์ํํ๋ฉด ํ์์ ๋ฐ์ํ์ง ์๋๋ก ํ์๋ค. ๊ฐ ๋์ ๋ณ ๊ธฐ์ค ๊ฐ๋๋
ํ 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
ํ 1. ๊ฐ์ด๋๋ฅผ ์ํ ๋์๋ณ ๊ธฐ์ค ๊ฐ๋
Table 1. Reference angle by motion for guide
์ด๋ ๋์
|
ํ์ ์ธ์ ๊ธฐ์ค ๊ฐ๋[deg]
|
๋ค๋ฒจ
|
45 (ํ๊ฟ์น)
|
์ค์ฟผํธ
|
70 (๋ฌด๋ฆ)
|
๋ฐ์ง
|
55 (๋ฌด๋ฆ)
|
3. ์คํ ๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ๊ตฌ์ฑํ ์๋ฅ ์ผ์ฒดํ ์จ์ด๋ฌ๋ธ ๋๋ฐ์ด์ค๋ ์์ฒด๋ถ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋ฑ, ์ผํ ์์, ์ค๋ฅธํ ์์์ MPU6050 IMU๋ฅผ ๊ฐ 1๊ฐ, ์ ํ ํ๊ฟ์น์
๊ฐ๊ฐ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ์๋ฅผ 3๊ฐ์ฉ ๋ฐฐ์น๋์ด ์๋ค. ํ์ฒด๋ถ ๋ํ ํ๋ฆฌ, ์์ชฝ ํ๋ฒ
์ง ์๋ถ๋ถ์ MPU6050 IMU๋ฅผ 1๊ฐ์ฉ, ์์ชฝ ๋ฌด๋ฆ๋ถ๋ถ์ ๊ด์ ๋น
3๊ฐ์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๊ฐ ๋ฐฐ์น๋์ด ์๋ค. ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ SZH-SEN01 ์ ํ์ ์ด์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฐฉ์ฉ ๋คํ๋ฆผ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์์ ๋ฐ๋ฅธ ์ค์ฐจ๋ฅผ ์ต์ํํ๊ธฐ
์ํด ํ๊ฟ์น์ ํธ๋ฆ์ ๊ฐ๊ฐ 3๊ฐ์ฉ ์ฅ์ฐฉํ์๋ค.
๊ฐ ์ผ์๋ค์ ์์ฒด๋ถ์ ํ์ฒด๋ถ๋ก ๋๋์ด 2๊ฐ์ ์๋์ด๋
ธ Due๋ณด๋์ ์ฐ๊ฒฐ์์ผฐ๋ค. MPU6050์ I2C ํต์ , ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์๋ ์๋ ๋ก๊ทธ ์
๋ ฅ์ ํตํด
๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์ ํ๋๋ก ์ฒ๋ฆฌํ์๋ค. Due ๋ณด๋๋ PC์์ serial ํต์ ์ผ๋ก MATLAB ํ๊ฒฝ์ ์ผ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ์กํ๋ฉฐ. ์ฌ์ฉ์์ ์์ง์์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก
๋ํ๋ผ ์ ์๋๋ก ๊ตฌ์ฑํ์๋ค.
์คํ ๊ฒฐ๊ณผ ์์ ์์ธ์์ ์บ๋ฆฌ๋ธ๋ ์ด์
์ ํจ๊ณผ๋ก ์ธํด ์ค์ฐจ๊ฐ ๊ฑฐ์ ์์์ ๊ทธ๋ฆผ 6-1๊ณผ ๊ทธ๋ฆผ 6-3์ ํตํด ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ํ์ง๋ง ๋ฐ๋ณต๋ ๋์ ํ์ ์ฐฉ์ฉ ์์น์ ๋ณํ ๋ฐ IMU ํน์ฑ์ ์ํด ๋๋ฆฌํํธ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค. ํนํ ๊ทธ๋ฆผ 6-2๋ ๋ค๋ฒจ ๋์์์ ํ์ ์์ ํ ๊ตฝํ์ง ์์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ด๊ธฐ ์บ๋ฆฌ๋ธ๋ ์ด์
๋ ๊ฐ ๋๋น ๋๋ฆฌํํธ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ์ฌ ํ์ด ์์ ํ ๊ตฝํ์ง ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋๋
๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์์๋ค. ๋๋ฆฌํํธ๋ ์ด๋ ๋ฐ๋ณต ํ์์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ฐจ ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํจ์ ํ์ธํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ฐ์๋์ ์ฌ์ด์ ์ ์์ธ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉด ๋ค์ ์บ๋ฆฌ๋ธ๋ ์ด์
์
ํด์ฃผ๋ ๊ณผ์ ์ ์ถ๊ฐํ์ฌ ํด๊ฒฐํ ์ ์์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ๋์๋ถ๋ฅ์์ nothing์ด๋ผ๋ class๋ฅผ ์ถ๊ฐํ์๋ค.
์ ํํ๊ฒ ์์ธ๋ฅผ ์ทจํ ์ ์๋ ์์์ ์ฌ์ฉ์ ๋ฐ์ดํฐ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ต๋ ๋คํธ์ํฌ๋ฅผ ์ด์ฉํด ๋ค๋ฅธ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๊ฐ ๋์ ๋ณ๋ก 20ํ์ฉ ์ด๋ ๋์์ ์ํํ์๋ค.
๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์์ฑ๋ confusion matrix๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 6-1. ๋ชจ์
์บก์ณ plot
Fig. 6-1. Motion capture plot
๊ทธ๋ฆผ. 6-2. ๋ชจ์
์บก์ณ plot
Fig. 6-2. Motion capture plot
๊ทธ๋ฆผ. 6-3. ๋ชจ์
์บก์ณ plot
Fig. 6-3. Motion capture plot
ํ 2. ๋์๋ถ๋ฅ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ confusion matrix
Table 2. The confusion matrix prepared based on the results
|
Predict class
|
Nothing
|
Lunge
|
Squat
|
Burpee
|
Dumbbell
|
Twist
|
Actual
|
Nothing
|
20
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Lunge
|
0
|
15
|
3
|
0
|
0
|
2
|
Squat
|
0
|
4
|
15
|
0
|
0
|
1
|
Burpee
|
0
|
0
|
0
|
20
|
0
|
0
|
Dumbbell
|
0
|
0
|
0
|
0
|
20
|
0
|
Twist
|
0
|
4
|
2
|
0
|
0
|
14
|
๊ฐ ํด๋์ค๋ง๋ค 20๊ฐ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ํ
์คํธ๋ฅผ ์งํํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ ํ๋ (Accuracy) ๋ฉด์์ 86.67%์ ์์น๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ f1-score๋ 0.869๋ก
๊ณ์ฐ๋์๋ค. ํนํ ์ค๋ถ๋ฅ๊ฐ ๋ง์ด ๋ ๋์์ ๋ฐ์ง์ ์ค์ฟผํธ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ์ง์ ์ค์ฟผํธ์ ๊ฒฝ์ฐ ์์ฒด์ ๋์์ ๋์ผํ๊ณ , ํ์ฒด์ ๊ตฌ๋ถ๋ฆผ๋ง ๋ค๋ฅด๊ฒ ๊ตฌ์ฑ๋
๋์์ผ๋ก ๋ค๋ฅธ ๋์ ๋๋น ์ ์ฌ๋๊ฐ ๋์ ๋์์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ถ๋ฅ ์ค์ฐจ๊ฐ ํฐ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ํธ์์คํธ ๋์์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ค๋ฅธ ๋์ ๋๋น ์์ฒด ํ์ ์ด ๋ง์
๋์์ผ๋ก, ๋ฐ๋ณต๋ ๋์ ์ ์ฐฉ์ฉํ ์ผ์์ ๋นํ์ด์ง์ด ๋ง์ด ๋ฐ์ํ์ฌ ํฐ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ์ธํ ์ ์์๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ๊ฐํ IMU 6๊ฐ์ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ ์ผ์ 12๊ฐ๋ฅผ ์ด์ฉํด ์ฌ๋์ ๋ชจ์
์บก์ฒ ๋ฐ ์ด๋ ๋์ ๋ถ๋ฅ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ ์ํ์๋ค. ์ ์ด ํ์ต์ ์ด์ฉํ์ฌ
์ ์ ๋ฐ์ดํฐ์
์ ๊ธฐ๋ฐ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ตฌ์ฑํ์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ ์ ๋์ ์ ํ๋๋ก ์ฌ์ฉ์์ ์ด๋์ ๋์ธ ์ ์๋ ์์คํ
์ ๊ตฌ์ฑํ ์ ์์๋ค. ํ์ง๋ง
๋ชจ์
์บก์ณ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฐ๋ณต๋ ๋์์ผ๋ก ์ธํ ์ท์ ๋คํ๋ฆผ๊ณผ ๊ด์ฑ์ผ์์ ๋๋ฆฌํํธ๊ฐ ๋ฐ์ํ์ ๋ ํ๋ณตํ ์ ์๋ ์ํฉ์ด ์ข
์ข
๋ฐ์ํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ๋ค์ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ
์ํด ํฅํ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ค์ํ ์ฌ์ฉ์๋ก๋ถํฐ ๋ค๋์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ถ์ ํด ๋ค๋ฅธ ๋ฐฉ์์ ์ธ๊ณต์ง๋ฅ ํ๋ณ ๊ธฐ๋ฒ์ ๊ณ ์ํ์ฌ ๋์๋ถ๋ฅ์ ์ ํ์ฑ์ ๋์ผ ์์ ์ด๋ค. ๋ํ
์์ฐ์ค๋ฌ์ด ์์ง์ ๋ชจ์ฌ๋ฅผ ์ํด ์๊ณ์ด ๋ฐ์ดํฐ ์ฒ๋ฆฌ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋๋ ๊ดํ์ ๋ชจ์
์บก์ณ ๊ธฐ๋ฒ๊ณผ์ ์ตํฉ์ ํตํ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ตฌ์ฑํ ๊ณํ์ด๋ค.
ํฅํ ํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ ์ค์ธ IMU ๋๋น ํจ์ฌ ์ ๋ ดํ ํ๋ ์ค ์๋ ฅ์ผ์์ ๊ฒฐํฉํ๊ฒ ๋๋ค๋ฉด ์นด๋ฉ๋ผ ์์ด ์ค๋ด์ธ ๊ตฌ๋ถ ์์ด ๊ณต๊ฐ์ ์ฝ์ ๋ฐ์ง ์์ผ๋ฉฐ ์ฌ์ฉ์์ ํ์ฌ
๋์์ํ๋ฅผ ๋ถ๋ฅํ๊ณ ์ด๋์ ์ฝ์นญํด ์ค ์ ์๋ ์์คํ
์ ์ ๋ ดํ๊ฒ ๊ตฌํํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋ํ๋ค.
Acknowledgements
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ์ธ์ฒ๋ํ๊ต 2022๋
๋ ์์ฒด์ฐ๊ตฌ๋น ์ง์๊ณผ 2022๋
๋โ์ ๋ถ(์ฐ์
ํต์์์๋ถ)์โ์ฌ์์ผ๋กโํ๊ตญ์ฐ์
๊ธฐ์ ํ๊ฐ๊ด๋ฆฌ์์โ์ง์์ ๋ฐ์โ์ํ๋โ์ฐ๊ตฌ์(No.20020741,โ22kW๊ธ
๊ณ ์ถ๋ ฅ๋ฐ๋ LDC ํตํฉ ์๋ฐฉํฅ ์ฐจ๋์ฉ ์ถฉ์ ๊ธฐ ๊ฐ๋ฐ)
References
A. Ancans, M. Greitans, R. Cacurs, B. Banga, A. Rozentals, 2021, Wearable Sensor Clothing
for Body Movement Measurement during Physical Activities in Healthcare, Sensors, Vol.
21, No. 206, pp. -
Sheikh MA. Iqbal, 2021, Advances in Healthcare Wearable Devices, NPJ Flexible Electronics,
Vol. 5, No. 1, pp. 9-
H. Ceren. Ates, 2021, Wearable Devices for the Detection of COVID-19, Nature Electronics,
Vol. 4, No. 1, pp. 13-14
Suranga. Seneviratne, 2017, A Survey of Wearable Devices and Challenges, IEEE Communications
Surveys & Tutorials, Vol. 19, No. 4, pp. 2573-2620
Guorui. Chen, 2021, Electronic Textiles for Wearable Point-of-Care Systems, Chemical
Reviews, Vol. 122, No. 3, pp. 3259-3291
Matteo. Menolotto, 2020, Motion Capture Technology in Industrial Applications: A Systematic
Review, Sensors, Vol. 20, No. 19, pp. 5687-
Gutemberg. Guerra-Filho, 2005, Optical Motion Capture: Theory and Implementation,
RITA, Vol. 12, No. 2, pp. 61-90
Alexander M. Aurand, Jonathan S. Dufour, William S. Marras, 2017, Accuracy Map of
an Optical Motion Capture System with 42 or 21 Cameras in a Large Measurement Volume,
Journal of Biomechanics, Vol. 58, pp. 237-240
Irvin Hussein. Lopez-Nava, Angelica. Munoz-Melendez, 2016, Wearable Inertial Sensors
for Human Motion Analysis: A Review, IEEE Sensors Journal, Vol. 16, No. 22, pp. 7821-7834
Armands. Ancans, 2021, Wearable Sensor Clothing for Body Movement Measurement during
Physical Activities in Healthcare, Sensors, Vol. 21, No. 6, pp. 2068-
Michael B. Del Rosario, Nigel H. Lovell, Stephen J. Redmond, 2016, Quaternion-Based
Complementary Filter for Attitude Determination of a Smartphone, IEEE Sensors Journal,
Vol. 16, No. 15, pp. 6008-6017
Bohan Shi, 2020, Convolutional Neural Network for Freezing of Gait Detection Leveraging
the Continuous Wavelet Transform on Lower Extremities Wearable Sensors Data, 2020
42nd Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine & Biology
Society (EMBC)
Karthikeyan Umapathy, Sridhar Krishnan, 2006, Modified Local Discriminant Bases Algorithm
and Its Application in Analysis of Human Knee Joint Vibration Signals, IEEE Transactions
on Biomedical Engineering, Vol. 53, No. 3, pp. 517-523
Sinno Jialin Pan, Qiang Yang, 2010, A Survey on Transfer Learning, IEEE Transactions
on Knowledge and Data Engineering, Vol. 22, No. 10, pp. 1345-1359
Christian Szegedy, 2016, Rethinking the Inception Architecture for Computer Vision,
Proceedings of the IEEE Conference on Computer Vision and Pattern Recognition
์ ์์๊ฐ
He received the B.S degree in Electrical Engineering from Incheon National University,
South Korea in 2022.
Currently, he is pursing M.S degree in the same institution.
His research interest include machine learning, optimal control, autonomous vehicle,
SLAM, 3D perception.
He received the B.S degree in Electrical Engineering from Incheon National University,
South Korea in 2023.
Currently, he is pursing the combined Masters and PhD degree in the same institution.
His research interest include optimal control, linear control, data driven modeling,
autonomous vehicle, SLAM, path planning.
๋ฐ์ดํ (Yi-Hyeong Park)
He received the B.S degree in Computer Science from Bachelor's Degree Examination
for Self-Education.
Currently, he is pursuing the B.S degree in Embedded System engineering from Incheon
National University.
His research interest include intelligent automation, autonomous robotics, signal
pattern recognition.
๊ฐ์ฐฝ๋ฌต (Chang Mook Kang)
He received the B.D and Ph.D degrees in Electrical Engineering from Hanyang University,
Seoul, South Korea, in 2012 and 2018 respectively.
He was a Senior Engineer with Agency for Defense Development, Daejeon, Korea, from
2018 to 2019.
He is currently an Associate Professor with the Department of Electric Engineering,
Incheon National University, Incheon South Korea.
His research interest include linear system, optimal control, autonomous vehicle and
artificial intelligent.